ارایه مدل مفهومی توسعه شهری دانش بنیان به منظور برنامه ریزی و مطلوبیت بخشی شهرهای آینده: یک مطالعه کیفی

در طول سه دهه گذشته، دانش ، خلاقیت و اطلاعات بیشترین تاثیر را بر توسعه شهرها گذاشته­اند. به گونه­ای که راهبردهای توسعه دانش بنیان نقش مهمی در حمایت از توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محلی شهرها ایفا می­کنند. بر همین اساس، شهرها برای جذب و حفظ صنایع و کارکنان دانش بر، راهبردهای مختلفی را اتخاذ می نمایند. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل مفهومی توسعه و تحقق­­پذیری شهر دانش­بنیان جهت کاربست آن برای برنامه­ریزی و مطلوبیت­بخشی به شهرهای آینده کشور می­باشد. پژوهش حاضر از نوع بنیادی و از لحاظ هدف، اکتشافی است. پارادایم حاکم بر این پژوهش، تفسیرگرایی است. رویکرد پژوهش، کیفی و روش­شناسی آن، نمونه­کاوی می­باشد. از مطالعات اسنادی و کتابخانه­ای برای گردآوری داده­­ها استفاده شده است. جامعه آماری شامل پژوهش­هایی است که از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۳ در حوزه شهر دانش­بنیان انجام شده است. از روش مرور سیستماتیک ادبیات برای تحلیل داده­ها استفاده شده که دارای پنج مرحله متشکل از تعریف، جست­و­جو، انتخاب، تحلیل و سنتز می­باشد. بر اساس نتایج، بیش از ۶۰ درصد منابع پژوهش مربوط به ۱۰ سال اخیر(۲۰۱۳-۲۰۲۳) بوده­اند. سهم مقاله­ها، کتاب و پایان­نامه­­ها از منابع پزوهش، به ترتیب برابر با ۸۳ درصد، ۱۰ درصد و ۷ درصد می­باشد. نتایج حاصل از کدگذاری باز نشان دهنده آن است که ۹۶ کد برای توسعه و تحقق پذیری شهر دانش بنیان وجود دارد. این کدها در نه مفهوم (عوامل سیاسی-قانونی، برنامه­ریزی استراتژیک، رویکرد، پیشران­های توسعه دانش­بنیان، شاخص­های کارکردی، پایه علمی، ابعاد، بستر جغرافیایی- کالبدی و مجموعه­های سیاست­گذاری و راهبردی) و شش کد محوری(شرایط علی، شرایط زمینه­ای، مقوله محوری، شرایط مداخله­گر(میانجی)، پیامدها و راهبردها) طبقه­بندی شده­اند. در نتیجه، مدل نظری توسعه شهری دانش­بنیان منوط به وجود شرایط علی، زمینه­ای، مداخله­گر، مقوله محوری، پیامدها و راهبردها است.

کلیدواژه ها:

post-industrial economy ، knowledge-based urban development ، knowledge-based cities ، knowledge ، future ، دانش ، آینده ، شهر ، کیفی ، مرور سیستماتیک