واکاوی جامعه شناختی پارادایم های توسعه نیافتگی ایران در دوره ی قاجاریه

در این پژوهش کیفی با روش پارادایمی در تلاش به پاسخ این سوال بودیم که پارادایم های توسعه نیافتگی ایران در دوره قاجاریه چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان میدهد که ایران در عرصه ی خارجی، با پارادایم مداخله ی خارجی و پارادایم تحت الحمایگی روبرو شد. در این دوران با عهدنامه های گلستان، ترکمانچای، آخال، پاریس و عهدنامه های ۱۹۰۷ م و ۱۹۱۹ م، عملا استقلال سیاسی و اقتصادی اش نفی گردید که برآیند این نفی، پارادایم امتیازدهی بود؛ از طرفی، در عرصه ی داخلی پارادایم های جمعیت، شهرنشینی، مالکیت، طبقه، ناامنی، ناانباشتی، استبداد، امتیازدهی، مهاجرت، قحطی و تیولداری زمینه ی توسعه نیافتگی آن را رقم زد؛ زیرا اولاا. پارادایم جمعیتی ایران در این دوره نه تنها براثر مولفه هایی چون قحطی، جنگ و مهاجرت کاهش یافت، بلکه ۱۹ % در بی سوادی محض به سر میبرد؛ دوم اینکه پارادایم شهرنشینی در عصر قاجاریه توسعه پیدا نکرد، زیرا ترکیب جمعیتی ایران، ایلیاتی بود؛ سوم اینکه پارادایم مالکیت، طبقه، ناامنی و ناانباشتی، در این عصر شکل نگرفت زیرا زمینه ای قاجاری از نوع سلطنتی، تیولی، وقفی و بایر بودند. چهارم؛ طبق پارادایم استبداد و تیول داری، شاهان قاجاریه معتقد بودند چون سلطنت با زور شمشیر به دست آمده باید همانند یک مملکت تسخیرشده با مردم رفتار کرد و تا آنجا که امکان دارد از آنها مالیات گرفت؛ بنابراین پارادایم های مطروحه در کنار یکدیگر قرار گرفتند و توسعه نیافتگی جامعه ی ایران را در این دوران رقم زدند.

کلیدواژه ها:

قاجاریه ، پارادایم ، توسعه نیافتگی ، استبداد ، مداخله ی خارجی ، تحتالحمایگی