مواجهه با تکامل در ایران: روایت سوسیالیست های خداپرست و چپ های مسلمان ایرانی

پس از گذشت سه دهه از آغاز فعالیت های تاثیرگذار علمی مارکسیست ها در عصر پهلوی ایران، نقاط ضعف ماتریالیست دیالکتیک مارکسیستی در تبیین و توجیه نظریه های جدید علمی (کوانتوم، نسبیت ، عدم قطعیت ) هویدا شد. هم زمان با افول علمی مارکسیست ها، نوعی مواجهه متفاوت از سوی اندیشمندان مسلمان با نظریه تکامل داروین ، خیز برداشت که اتفاقا مورد استقبال اکثریت جامعه ایرانی قرار گرفت . مجموع این مسائل باعث شد، تعدادی از متفکران ایرانی که هنوز راه سعادت را در جامعه سوسیالیستی می یافتند، سعی بر سازگار نمودن افکار سوسیالیستی با اصول خداپرستی و مبانی اسلام نمایند. تحت تاثیر روحیه عملگرایانه آنها بود که بعضا آنچنان نظریه زیست شناسی تکامل داروین را با نظریه تکامل اجتماعی مارکس درهم می آمیختند که دیگر تفکیک این دو کار سهل و آسانی نبود. آنها تغییر و تکامل را به شکل انقلابی موردنظر مارکس می پذیرفتند، اما نه برحسب تصادف کورکورانه بلکه تحت نظر خالقی مدبر.

کلیدواژه ها:

تکامل ، چپ مسلمان ، سوسیالیست خداپرست ، مارکسیسم ، ماتریالیست دیالکتیک