بررسی و مقایسه حکایات مشترک اسرارنامه و تذکرهالاولیای عطار

یکی از شگردهای پربسامد در آثار شاعران زبان فارسی، به نظم کشیدن حکایات منثور، به خصوص داستان ها و اقوال حکیمانه و صوفیانه است. در این امر، عطار نیشابوری جایگاه برجسته ای میان شعرای فارسی دارد. عطار جهت خلق مثنوی های ارزشمند خود، از تذکرهالاولیاء که ظاهرا  حاصل مطالعات  دوران جوانی او در منابع تصوف به شمار می آید، الهام بسیار گرفته است. این مقاله کوششی است در راستای تبیین اشتراکات محتوایی تذکرهالاولیاء و مثنوی های عطار نیشابوری، که به طور ویژه، به بازخوانی و تطبیق حکایت های مشترک اسرارنامه و تذکرهالاولیاء پرداخته است. نویسندگان با انگیزه درک هرچه بهتر این مطلب که شاهکارهای زبان فارسی چگونه پدید آمده اند، دو اثر اخیر را به مطالعه و مقایسه گرفتند. هدف این بوده است که آماری کمی و کیفی از جزئیات نمونه های تطبیقی به دست دهند و پس از این که مقدمه ای در معرفی این دو کتاب آورده اند، نشان داده اند که عطار برای پرداختن اسرارنامه، دست کم پانزده حکایت از تذکرهالاولیاء برگرفته است و صرف نظر از حذف و اضافات جزئی، در غالب موارد به هسته روایات وفادار بوده است. بیشترین حکایات در پیوند با نام بایزید بسطامی است. حکایات مورد مطالعه، برای ساده سازی و بیان مفاهیم عرفانیی چون «طلب»، «فقر»، «سوءالعاقبه»، «رضا»، «ایثار»، «ترک تعلقات»، «تهذیب نفس» و «وحدت وجود» به کار رفته اند که در میان آن ها، «وحدت وجود» بیشترین تکرار را دارد.

کلیدواژه ها:

تذکرهالاولیاء ، اسرارنامه ، حکایات مشترک ، مثنوی های عطار ، اقتباس