ارزیابی تمایزی مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad) با استفاده از صفات ریخت شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی

با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق تر آنها به کمک روش های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (S. khuzistanica Jamzad) به لحاظ خصوصیات ریخت شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذرهای مرزه رشینگری و خوزستانی به ترتیب از استان های ایلام و لرستان جمع آوری شدند و پس از شناسایی علمی، در گلخانه پژوهشی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور کاشته شدند. سپس نشاءها به مزرعه تحقیقاتی موسسه مذکور براساس آزمون t (n=۳) منتقل شدند. چندین صفت مهم ریخت شناختی ازجمله طول گل آذین، طول میانگره ساقه گل آذین، طول و قطر کاسه گل، طول سه دندانه بزرگ و دو دندانه کوچک، طول و قطر جام گل، طول پرچم، طول کلاله، طول و عرض برگ اندام رویشی، طول و عرض برگک، قطر ساقه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، بزرگ ترین و کوچک ترین قطر تاج پوشش و طول و عرض برگ اندام زایشی در مرحله گلدهی کامل در سال سوم کاشت اندازه گیری شد. از سرشاخه های گلدار گیاهان در سال سوم کاشت به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. بازده اسانس ها محاسبه و با استفاده از کروماتوگراف گازی فوق سریع (GC-FID) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) ترکیب های تشکیل دهنده آنها شناسایی شد. از روش بارکدگذاری DNA و نشانگر ITS به منظور مطالعات مولکولی روی این دو گونه مرزه استفاده شد. نتایج نشان داد، این دو گونه از نظر تمامی صفات ریخت شناختی مورد بررسی اختلاف معنی دار (P<۰.۰۱) با یکدیگر نداشتند. ۱۳ ترکیب مشترک در اسانس این دو گونه مرزه شناسایی شد. اسانس مرزه رشینگری و خوزستانی به ترتیب شامل ۸۸.۶% و ۸۹.۵% کارواکرول بود. بازده اسانس مرزه رشینگری ۳.۱۳% و مرزه خوزستانی ۳.۰۴% بدست آمد. این دو گونه ۱۰۰% تشابه نوکلئوتیدی با یکدیگر داشتند و از قرابت بالایی با گونه S. bachtiarica (۹۸%) برخوردار بودند. بر این اساس به احتمال زیاد مرزه رشینگری و خوزستانی نه تنها گونه های مستقل از یکدیگر نیستند بلکه ممکن است اکسشن های مختلف یک گونه باشند.

کلیدواژه ها:

اسانس ، بارکدگذاری DNA ، کارواکرول ، گونه ، گیاه دارویی