بررسی پسوند و پیشوند در «قابوس‎نامه»

«وندها» اجزای کوچکی از زبان هستند که هر چند به تنهایی معنا و مفهوم مشخصی ندارند، اما با قدرتی که در آنها نهفته است میتوانند بر دامنه لغات زبان بیفزایند و برای ابلاغ دورترین معانی و دستنایافتنیترین افکار، واژههایی بدیع خلق کنند. دیدن و شناختن این اجزای نافذ در آثار ادبی کهن و آشنایی با نحوه پیوند آنها با کلمات میتواند الگویی برای ساخت واژههای تازه در زبان پرقدرت فارسی باشد. «عنصرالمعالی» با نگارش پندنامه خود به فرزندش تحت عنوان «قابوس‎نامه» به عنوان یکی از نثرنویسان بزرگ زبان فارسی مطرح شده است. وسعت بهره‎مندی وی در کتابش از پسوندها و پیشوندها و با توجه به این که این کتاب از نثرهای پیشرو می‎باشد، ما را بر آن داشت تا در این پژوهش به بررسی پسوند و پیشوند در کتاب «قابوس‎نامه» بپردازیم. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‎دهد که ساختار واژگان برساخته از وندها در قابوس‎نامه از ریشه فعل، اسم و صفت است. همچنین عنصرالمعالی با استفاده مناسب از وندها و بهگزینی واژهها ترکیبات بدیع و زیبایی خلق نموده است و نیز بیشتر وندهای به کار رفته در قابوس‎نامه از نوع فعال و زایا است و وندهای غیرفعال به ندرت در آن مورد استفاده قرار گرفته است. شیوه پژوهش در این مقاله به صورت توصیف و تحلیل محتوا بوده و برای هر یک از وندها شاهدمثال‎های درخور آن به همراه توضیحات لازم استخراج و نگاشته شده است.

کلیدواژه ها:

دستور زبان فارسی ، وندها ، پسوند ، پیشوند ، قابوس‎نامه ، عنصرالمعالی.