تصویرشناسی «دیگری» در تاریخ جهانگشای جوینی

دوره مغولان از مهم ترین دوران تاریخی ایران است چرا که از این زمان توجه به تاریخ وتاریخ نگاری به طور چشمگیری افزایش می یابد. تاریخ جهانگشای جوینی، یکی از برجسته ترینمتون این دوره است که میان ادبیات و تاریخ قرار دارد. عطاملک، ادیب، نویسنده، مورخ و دبیرحکومت مغولان، این کتاب را در بیان اعمال و دلاوری های چنگیز جهانگشای و وقایع پیراموناو و خاندانش نگاشته است اما برخی پژوهشگران، هدف او را آشکار کردن سفاکیها و جنایاتمغولان دانسته اند. از دیرباز انسان همواره با دریافت تصویر دنیای پیرامون خود را درک میکردهو با ارائه آن به دیگران درک خود را از وقایع و افراد و ... نمایان می ساخته است. تصویرشناسیروش نوینی است که در قرن بیستم پدید آمده است که به مطالعه و بررسی انواع تصویر «خودی» و«دیگری» در متن می پردازد. در این پژوهش برآنیم تا متن تاریخ جهانگشای جوینی را بر اساس تصویری که عطاملک از مغولان به مثابه «دیگری» ارائه کرده است و همچنین روشهای ارائه این تصاویر برای مخاطب را بررسی کنیم. جوینی هدف خود را از نوشتن چنین تاریخی «تخلید مآثر گزیده و تابید مفاخر پسندیده پادشاه وقت» بیان می کند، زیرا اقوام بدوی مغول، به بیباکی و جنایات خود می بالیدند و آن را نشانه شجاعت و دلاوری می دانستند؛ بنابراین هدف نویسنده در این خوانش ابدا ارائه تصویری منفی از این «دیگری برون فرهنگی» نیست و هیچ قصدی مبنی بر نشان دادن جنایات مغولان ندارد. مغولان به مثابه «دیگری برون فرهنگی» در این متن، جایگاهی فراتر از «خودی» ها به مثابه ایرانیان دارند. جوینی که خود از درباریان و وابستگان به حکومت مغولان است با کاربرد انواع توصیفدر ذکر رفتار و جایگاه مغولان و استفاده از آیات و احادیث و اشعار و... سعی در مشروع جلوهدادن جنایات و به طور کلی حکومت مغولان دارد.

کلیدواژه ها:

تصویرشناسی ، تاریخ جهانگشای ، عطاملک جوینی ، مغولان ، دیگری