مواجهه ی دولت و تجدد در دو جامعه اسلامی؛ ایران و مصر

دولت، با وجود گسترش روندهای جهانی­شدن در دهه­های اخیر، همچنان شاخص مناسبات و تحلیل­های سیاسی است. دولت هم پدیده­ای قدیمی و هم متاخر است، اما بی­تردید موطن جدید آن غرب است. ساختارهای دولتی در این بخش از جهان پاسخی به اقتضائات تاریخی و اجتماعی تجدد و چالش­های گذار از فئودالیته به سرمایه­داری بود. اما دولت همچون سایر محصولات تجددی، موطن اولیه­ی خود را ترک و جهان غیر خود را متاثر ساخت. جهان اسلام، به واسطه­ی همسایگی با دنیای غرب، از بدو تجدد تحت نفوذ آن قرار گرفته­است. دولت سنتی در جهان اسلام همانند سایر جوامع غیرغربی نخستین کانون مواجهه با تجدد بود، لیکن در جوامع اسلامی، به دلیل سرشت سیاسی اسلام، این رویارویی شکل و ماهیتی متمایز از سایر جوامع به خود گرفته است. در این نوشتار مواجهه­ی دولت و تجدد در دو جامعه اسلامی، ایران و مصر، از لحظه وقوع تااکنون مورد مطالعه قرار گرفته است. فرض اساسی این است که دو جامعه اسلامی ایران و مصر امکان و چگالی لازم و احتمالا مشابهی را برای مواجهه(پذیرش کامل، مشروط و یا مقابله) با تجدد را دارد. رویارویی دولت و تجدد در ایران و مصر، در تاریخ خود تااکنون، در سه مقطع دولت ماقبل تجددی، دولت تجددی و دولت مابعد تجددی مطمح نظر است. روش مقاله اسنادی-تاریخی است و  با تبارشناسی تاریخی، روند شکل گیری تجدد و مواجهات در میان دو دولت می پردازد. تاریخ دولت ایران و مصر تا شکل­گیری دولت ملی، روند کمابیش نزدیک و شبیه به هم را طی می­کند. لیکن دولت اسلامی در ایران به مثابه دولت مابعد تجددی (با وجود سابقه طولانی خواست و اندیشه تشکیل حکومت اسلامی در مصر)، خصیصه دولت در ایران است. دلیل این امر مذهب تشیع و ساختار نهادمند روحانیت آن در ایران است.

کلیدواژه ها:

Government ، Modernity ، Islam ، Iran ، Egypt ، دولت ، تجدد ، غرب ، اسلام ، ایران ، مصر