بررسی اصل آزادی اندیشه و تحولات آن از دیدگاه حقوق داخلی و بین الملل

آزادی اندیشه در همه ادیان و مذاهب مورد احترام و نکوداشت بوده است. اسلام، اهتمام خاصی در دعوت به تعقل و تفکر دارد. همانطور که در قرآن کریم آیه شریفه (لا اکراه فی ا لدین) که هیچ اجباری نبوده و رعایت حد وسط تا جایی که زیان و ضرر وارد ننماید. جایز است. در قانون اساسی جمهوری ا سلامی ایران به آزادی اندیشه و فکر تصریح نشده است ولی نظام جمهوری ا سلامی ایران نظامی خاص است که همیشه به دنبال حفظ کرامت ذاتی انسان بوده و نمودهای آن را می توان در قانون اساسی ملاحظه کرد. مانند اصل ۱۹ قانون اساسی همه ی مردم ایران را از حقوق مساوی برخوردار ساخته است و در اسناد حقوق بین الملل مثل ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۱۸ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و در ماده ۱۲ اعلامیه حقوق بشر شورای اسلامی اروپا آزادی فکر به صراحت مورد حمایت قرار گرفته است. هدف از این نوشته مطالعه ی تطبیقی آزادی اندیشه در نظام بین المللی حقوق بشر و سیستم حقوقی ایران است. این سخن که تعارضی بین آزادی اندیشه مطابق با قواعد بین المللی حقوق بشری و حقوق اساسی ایران وجود ندارد، بیشتر به پاک کردن صورت مسئله می ماند که هرچه بیشتر نظام حقوقی ایران را از جامعه ی بین المللی دور ساخته و ایران را در لیست دولت های ناقض حقوق بشر قرار می دهد. به نظر می رسد با اتخاذ تدابیری می توان به هنجارهای حقوق بشری بین المللی و استانداردهای نزدیک شد. بازگشت به اصل حاکمیت قانونی می تواند نقش مهمی را در تضمین حق ها و آزادی ها ایفا نماید. البته بایستی به این نکته نیز توجه کرد که اگر ستایش قانون از ح د اعتدال بگذرد و به افراط گراید، زیانبار است؛ تصنع و تظاهر را رواج می دهد، مرز دو نظام قدرت و ارزش را در هم می آمیزد و سبب گسترش فنون لفظی و بی اعتنایی به کرامت و نیازهای انسانی می شود. یکی از آفات ستایش بی اندازه ی قانون، جواز ورود حکومت به زندگی خصوصی مردم و محدود ساختن آزادی عقیده و بیان اندیشه است که از نیازهای ابتدایی انسان است. از این رو زیبنده نظام اسلامی ما نیست که این موضوع اساسی و مهم در نظام حقوقی ما جایگاه شایسته خود را نداشته و از طرح این دیدگاه در اسلام غفلت گردد.

کلیدواژه ها:

اصل آزادی اندیشه ، حقوق بین الملل ، حقوق بشر