بررسی وضعیت منابع آب محدوده مرودشت-خرامه با استفاده از شاخص های تحلیل پایداری
محل انتشار: مجله تحقیقات آب و خاک ایران، دوره: 50، شماره: 4
سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 178
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_IJSWR-50-4_011
تاریخ نمایه سازی: 6 خرداد 1402
چکیده مقاله:
در اکثر کشورها بخش کشاورزی عمدهترین مصرفکننده منابع آب (سطحی و زیرزمینی) است. روند بهره برداری از منابع آب در جهت تبیین پایداری و تداوم بهره برداری در هر منطقه بالاخص در مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبود و رقابت شدید استفاده از منابع آب در بخش های مختلف مواجه است ضروری است. این مطالعه با هدف بررسی وضعیت منابع آب در محدوده مرودشت-خرامه (تحت پوشش دو شبکه آبیاری مدرن درودزن و سنتی کربال) واقع در استان فارس در دوره آماری ۹۵-۱۳۸۵ بر اساس شاخصهای تحلیل پایداری متناسب با حجم آب تخصیص یافته در مقایسه با میزان برداشت مازاد از منابع آب زیرزمینی و همچنین ارتباط بین بارش و میزان متغیر نوسانات سطح ایستابی صورت گرفته است. برای این منظور با استفاده از آمار هواشناسی ایستگاههای درودزن و تخت جمشید و نیز ایستگاههای هیدرومتری خیرآباد، پلخان و ضرغامآباد و اطلاعات شبکههای آبیاری مذکور، منابع آب قابل دسترس سطحی و زیرزمینی برآورد گردید و با توجه به متوسط افت سطح ایستابی، تغییرات حجم آبخوانها، میزان برداشت مازاد آب در دو محدوده تحت پوشش شبکههای آبیاری درودزن و کربال محاسبه شد. مقدار ضریب رواناب در دشت، ارتفاعات و کل محدوده به ترتیب ۹/۶، ۱/۱۴ و ۹/۹ درصد محاسبه شد. متوسط میزان برداشت مازاد در محدوده تحت پوشش دو شبکه مدرن درودزن و کربال ۳۳/۹۶ و ۲/۱۶ میلیون مترمکعب در سال است که این مقدار با توجه به میزان منابع آب قابل دسترس به ترتیب معادل ۲/۸% و ۲/۵% است. میانگین شاخص بارش-تبخیر-تعرق استانداردشده SPEI ۱۲ ماهه برای ایستگاههای درودزن و تختجمشید به ترتیب ۳۳/۰- و ۴۳/۰- محاسبه شد و نشاندهندهی این واقعیت است که در بازهی زمانی مورد نظر، منطقه تحت تاثیر خشکسالی خفیف بوده است و این با روند افت سطح ایستابی در محدوده مطابقت خوبی دارد. نتیجه حاصل از رگرسیون خطی بین متغیر مستقل بارش و متغیر وابسته متوسط تغییرات سطح ایستابی نشان دهنده وجود یک رابطه خطی افزایشی معنیدار () با برابر ۵۹/۰ و RMSE برابر ۹۹/۰ بود. این نتیجه برای متغیر مستقل مقدار بارش با متغیر وابسته حجم آب تخصیص داده شده، نشان دهنده یک رابطه خطی افزایشی ()، با برابر ۲۹/۰ و RMSE برابر ۶/۲۴۵ بود. شاخصهای تحلیل پایداری منابع آب از قبیل فالکن مارک (FI)، سازمان ملل (UN) و شاخص تنش آبی (WSI) برای منطقه محاسبه گردید. مقادیر شاخصهای تحلیل پایداری منابع آب از قبیل فالکن مارک (FI)، سازمان ملل (UN) و شاخص تنش آبی (WSI) به ترتیب ۱۹۸۳ مترمکعب به ازای هر نفر، ۲۱۰ درصد و ۹۳/۲ محاسبه گردید. با مقایسه مقادیر این شاخصها ملاحظه میشود که بر اساس شاخص FI، منطقه در محدوده نزدیک به تنش قرار دارد. شاخصهای UN و WSI نشان دهنده ی این واقعیت است که محدوده مورد مطالعه در کلاس بحران شدید و بهرهبرداری بیش از حد از منابع آب قرار دارد و الگوی بهره برداری از منابع آب باید در جهت حذف برداشت مازاد و پایداری منابع آب مدیریت شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
امید رجا
گروه آبیاری و آبادانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
مسعود پارسی نژاد
دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
تیمور سهرابی
استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
خالد احمدآلی
استادیار گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :