بهینه سازی الگوی کشت و منابع آب در سطوح مختلف آبیاری برای مناطق گرم و خشک (مطالعه ی موردی، دشت-های دهلران استان ایلام)

این پژوهش با هدف صرفه­جویی در منابع آب با رویکرد تکنیک­های کم­آبیاری با استفاده از مدل برنامه­ریزی غیرخطی با اعمال بهینه­سازی الگوی کشت موجود در هشت مزرعه مشاهداتی برای یازده محصول آبی غالب، شامل گندم زمستانه، جو، کلزا، چغندرقند پاییزه، ذرت دانه ای، سورگوم، گوجه فرنگی، پیاز و سیب زمینی، باقلا سبز و هندوانه پاییزه در اراضی پایاب سد مخزنی دویرج دهلران واقع در جنوب غرب کشور انجام گردید. کاهش عملکرد و سود خالص حاصل از کشت هر محصول برای سطوح نیاز آبی ۵۰%،۶۰%،۷۰%،۸۰%،۹۰% و ۱۰۰% در طول فصل رشد محاسبه گردید. تابع هدف برای بیشینه نمودن سود خالص با محدودیت های مختلف از جمله ثابت بودن سطح زیر کشت، برای سناریو­های الگوی کشت موجود، سیاست های وزارت جهاد کشاورزی و الگوی پیشنهادی محاسبه گردید. نتایج مقایسه سناریو ها نشان داد در شرایط آبیاری کامل، سود خالص الگوی کشت وزارت کشاورزی نسبت به الگوی کشت موجود، ۳۳/۱% و برای ۹۰% و۸۰% نیاز آبی به‎ترتیب ۱۹/۱%، ۰۵/۱% افزایش گردید، در این شرایط به ترتیب ۱۸% و ۳۴% از منابع آب صرفه جویی گردید. همچنین نتایج  الگوی کشت پیشنهادی محصولات گندم، کلزا، چغندر پاییزه و ذرت دانه ای نشان داد که سود خالص سناریوهای نیاز آبی ۶۰% ،۷۰ %،۸۰% و۹۰% به ترتیب ۴/۱۴%، ۶/۳۳%، ۵۴%، ۷/۷۴%  نسبت به شرایط الگوی کشت موجود افزایش یافت و به میزان۶۰%، ۴۹%، ۳۵% و ۱۹%، از منابع آب صرفه جویی گردید. استفاده از مدل برنامه­ریزی غیرخطی نشان داد با بهینه­سازی الگوی کشت همراه با تکنیک کم آبیاری علاوه بر افزایش سود خالص وصرفه­جویی مصرف آب کشاورزی نسبت به شرایط کشت موجود، می تواند در حفظ و پایداری منابع آب سطحی و زیرزمینی موثر واقع شود.

کلیدواژه ها:

Hot and dry climate ، nonlinear programming ، Water use efficiency ، Application efficiency ، irrigation levels