آنتیموان و اثرات آن بر اجزای محیط‎زیست

امروزه یکی از مسائل محیط‎زیستی، آلوده شدن منابع خاک، آب و گیاه با فلزات سنگین می‎باشد. یکی از فلزات سنگین خطرناک آنتیموان (Sb) است که با تجمع در بافت‎های گیاهی و حیوانی و انتقال آن‎ها به زنجیره غذایی باعث به مخاطره افتادن سلامت انسان می‎شود. حد بحرانی Sb در آب آشامیدنی به‎ترتیب ۵ و ۶ میکروگرم بر لیتر توسط اتحادیه اروپا و آمریکا تعیین شده و همین‎طور سازمان بهداشت جهانی این حد را در خاک ۳۵ میلی‎گرم بر کیلوگرم اعلام کرده است. قرارگرفتن در معرض غلظت‎های مختلف Sb می‎تواند باعث انواع بیماری‎ها، سرطان‎ها و نارسایی‎های ژنتیکی در انسان شود. علاوه بر این، موجب التهاب قرنیه، آماس پوست، ورم ملتحمه و ورم معده نیز می‎شود. غلظت‎های بیش‎تر از حد بحرانی Sb در خاک می‎تواند موجب تنش اکسیداتیو شده و زیست‎توده گیاهی، جوانه‎زنی، طول ریشه، ارتفاع گیاه و میزان فتوسنتز گیاهان را کاهش دهد. این عنصر تاثیر منفی بر جامعه میکروبی و آنزیم‎های خاک داشته و میزان مهارکنندگی جمعیت‎های میکروبی خاک به‎صورت باکتری‎ها > قارچ‎ها > اکتینومیست‎ها > گزارش شده است. به‎طور کلی جذب Sb توسط گیاهان در خاک‎های اسیدی کم‎تر از خاک‎های آهکی است و راهکارهای کاهش جذب Sb در خاک‎های آهکی استفاده از کودهای فسفاته (اثر آنتاگونیستی فسفر با Sb)، کودهای حاوی گوگرد و کاربرد مواد آلی است. با توجه به وجود دو سازند آتشفشانی در کشور (سازند ارومیه-دختر و شرق کشور) که حاوی انواع فلزات سنگین از جمله Sb می‎باشند و افزایش بهره‎برداری و تعداد معادن Sb در استان‎های آذربایجان غربی، سیستان و بلوچستان، کردستان و خراسان رضوی تعیین میزان آلودگی منابع آب و خاک این استان‎ها و همین‎طور استان‎های واقع بر روی دو سازند فوق الذکر لازم و ضروری به‎نظر می‎رسد. هم‎چنین در استان‎های آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان تصفیه آب‎های آشامیدنی از لحاظ آلودگی به Sb باید در برنامه کار دولت قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

آلودگی ، ریزجانداران ، سازند ارومیه-دختر ، کانی ، منابع آب و خاک