نحوه تحقق ملکات نفسانی و رابطه آن با تعلیم و تربیت

بحث ملکات از مسائل مهم در فلسفه اسلامی است که به موضوع کمال نفس ارتباط دارد. از آنجا که در مباحث معارف اسلامی، موضوع تربیت نفوس اهمیت زیادی دارد؛ تحقیق حاضر علاوه بر ضرورتمندی آن، می تواند راه گشای بحث باشد. مساله پژوهش این است که ملکات نفسانی چیست، چگونه تحقق می یابند و چه ارتباطی با موضوع تعلیم و تربیت انسان دارند. در موضوع ملکات به اخلاق و تربیت توجه بیشتری شده و بحث تعلیم مغفول مانده است. در این بحقیق ارتباط وثیق میان آنها تبیین می گردد. این تحقیق با شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده و داده های علمی از طریق مراجعه به تراث فلسفه اسلامی گردآوری شده است. از یافته های پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: ملکه در اثر تکرار عمل و مداومت بر آن ایجاد می شود. هر عملی از انسان صادر شود دارای اثر است و وقتی عمل تکرار شود، اثر آن شدت یافته و بقای آن موجب حدوث کیفیت یا صفتی در نفس می شود که به آن ملکه گویند. ملکات به دو دسته علمی و عملی تقسیم می شود و زمینه تعلیم و تربیت نفس را فراهم می سازند. نفس به خاطر ارتباط با بدن دارای قوه و استعداد است و با فعلیت یافتن این استعدادها کامل می شود. کمال نفس در پذیرش صفات و ملکات از طریق به کارگیری بدن و کسب علم و عمل است تا این اکتساب زمینه انفعال و پذیرش صورت های جدید از آن شود.

کلیدواژه ها:

ملکات نفسانی ، ملکات علمی و عملی ، نفس ، تعلیم و تربیت ، سعادت