تاثیر لزوم و جواز عقد و شرط بر یکدیگر

در قراردادها شروطی مورد توافق قرار می گیرد که بیشتر آن شرط صفت یا انجام فعل می باشند، اما برخی از این شروط خود یک عقد و دارای التزام مستقل می باشند. وقتی این شرط ضمن عقد یک التزام مستقل داشته باشد در واقع یک عقد تبعی خواهد بود که می تواند عقدی لازم و یا جایز باشد. حال خود عقد اصلی نیز یک لزوم یا جواز را با خود به همراه دارد که با لزوم و جواز عقد تبعی در هم می آمیزد. وقتی عقدی به صورت شرط نتیجه ضمن عقد اصلی مورد توافق قرار می گیرد، چهار حالت متصور است که عبارتند از: عقد و شرط هر دو لازم، عقد و شرط هر دو جایز، عقد لازم ولی شرط جایز و عقد جایز و شرط ضمن آن لازم. در بین فقها در خصوص لزوم وفای به شرط ضمن عقد نظریات مختلف و بسیار متفاوت و متناقضی ارایه شده است. بر عکس، علمای حقوق اجماع بر لازم الوفا بودن شروط ضمن عقد دارند. این نوشتار بر آن است تا با روش کتابخانه ای و به صورت تحلیلی و توصیفی به این سوال پاسخ گوید که آیا شروط ضمن عقد لازم الاتباع می باشند و در صورت پاسخ مثبت لزوم و جواز عقد اصلی و شرط(عقد تبعی) چه تاثیری بر یکدیگر دارند. به این منظور در ابتدا اقسام شروط بیان و سپس شروطی که دارای التزام مستقل هستند به دو دسته شامل شروطی که فعل مادی هستند و شروطی که یک عمل حقوقی هستند، تقسیم می شود. سپس شرط عمل حقوقی به نحو شرط فعل و نتیجه و تفاوت آنها با یکدیگر بیان و نتیجه گرفته می شود که شرط عمل حقوقی به نحو شرط فعل بعد از آن که ایفا گردید مانند شرط نتیجه خواهد بود. در پایان چهار صورت لزوم و جواز عقد و شرط بررسی و تاثیر آنها بر یکدیگر بر این اساس که لزوم و جوازحکم قانون گذار است، بررسی می گردد.

کلیدواژه ها:

عقد ، شرط ، شرط ضمن عقد ، عقد لازم ، عقد جایز ، شرط لازم ، شرط جایز