تحلیل جامعه شناختی توسعه جامعه مدنی در ایران تحلیل مقایسه ای دوره مشروطه با دوره انقلاب اسلامی

هدف مقاله حاضر مطالعه و تحلیل جامعهشناختی مهمترین دگرگونیهای ساختار جامعه مدنی ایران طی یک قرنگذشته، یعنی فاصله زمانی دو دوره انقلاب مشروطه ) ۱۲۸۵تا (۱۳۲۰و انقلاب اسلامی )۱۳۵۷تا (۱۳۸۸است.این مطالعه مبتنی بر نظریه نوسازی در جامعهشناسی است که تفکیک و تمایز کارکردی و نیز تخصصیشدننقشها و کارکردهای نظامهای اجتماعی را در روند توسعه جامعه از سنتی به مدرن توضیح میدهد و تلاشمیکند فرآیند رشد و توسعه نظام جامعه مدنی را در ارتباط با سایر فرآیندهای تغییر تکاملی نظامهایاجتماعی ایران در دو دوره مشروطه و انقلاب اسلامی تحلیل کند. نتایج این مطالعه که به روش اسنادی و باتکنیک مقایسهای صورت گرفته است، نشان میدهد که اولین فرآیند تغییر اساسی در جامعه ایران با تغییرسیاسی آغاز شد؛ فرآیندی که منجر به شکلگیری قوای مقننه، مجریه و قضاییه شد. در این دوره، همهنظامهای اجتماعی در جامعه ایران به سه نهاد اجتماعی وابسته به هم، یعنی "دین"، "بازار" و "دولت" محدودمیشدند. این نظامها به مرور زمان به هفت نظام اجتماعی نسبتا مستقل شامل دولت، اقتصاد، دین، آموزش،حقوق، قشربندی اجتماعی و جامعه مدنی گسترش پیدا کردند. آخرین نظام اجتماعی ساختیافته در جامعهایران، یعنی جامعه مدنی، به تدریج در ابعاد و جنبههای زیر توسعه و تکامل مییابد: فضای عمومی، سازمانهایغیر دولتی، شوراها، مطبوعات، احزاب سیاسی و جنبشهای اجتماعی )دانشجویی، زنان و حقوق بشر.( همچنینمیتوان گفت امروزه نقشها و کارکردهای جامعه مدنی مانند وظایف و کارکردهای سایر نظامهای اجتماعی بهطور نسبی در چارچوب سازمانها نهادینه و تخصصی میشوند

کلیدواژه ها:

حوزه عمومی ، جامعه مدنی ، نظام اجتماعی ، سازمانهای غیر دولتی ، تمایز و تفکیک کارکردی