رویکرد زنده مانی سازگار-محور بر ارزیابی شرایط سلامت پیکره های آبی پذیرنده ی پساب ها و زهاب ها با بهره گیری از نرخ SOD بستر و پارامترهای وابسته (مطالعه ی موردی: رودخانه ی کرخه، محدوده ی اثر دشت های پای پل، جنوب غربی ایران)

رودخانه ها به­عنوان شریان های حیات بخش زمین، نقش تعیین کننده ای را در تنظیم رفتارهای عملکردی اکوسیستم های مرتبط و پشتیبانی از زندگی انسان ها بر عهده دارند.با توجه به اهمیت موضوع، در تحقیق حاضر با هدف بررسی شرایط سلامت و زنده مانی رودخانه ها و آگاهی از پتانسیل آسیب پذیری آنها،در چارچوب رویکرد مبتنی بر شاخص پایدار-مدار و بستر-محور، از نرخ اکسیژن خواهی رسوب (SOD) و فاکتورهای وابسته به آن شامل بافت، توزیع ذرات ریزدانه، مواد مغذی (کل مواد آلی) همراه با برخی پارامترهای پایه ی آب رودخانه استفاده بعمل آمده است. نمونه های موردنیاز از ۹ ایستگاه واقع بر رودخانه ی کرخه، در محدوده ی زون های هدف، برداشت گردید. سپس، آزمایش های لازم با استفاده از تجهیزات مدرن و روش های استاندارد انجام گرفت و داده های SOD با در نظر گرفتن روابط و پارامترهای دخیل، محاسبه و آنالیز شدند. نتایج نشان داد که دامنه ی تغییرات SOD بین ۷۱/۰ تا ۷۴/۱ g O۲/m۲/day قرار دارد. همچنین، یک معادله ی تجربی برای استفاده در منطقه ی پروژه با بهره گیری از برنامه ی MATLAB پیش بینی و کلاس های کیفی مختلف تعریف گردید. خروجی مطالعات بیانگر آن شد که تناسب کیفی و شرایط سلامت رودخانه در کلاس های B و C واقع می باشد. علاوه بر آن، هرچه میزان غلظت مواد مغذی رسوبات زیادتر و دانه بندی ذرات آنها ریزتر می شود، به تبع آن، نرخ SOD نیز افزایش می یابد. نرخ کاهش بار آلودگی از منشا، تحت یک سری اقدامات موثر BMPs در دامنه ای از ۱۵ تا ۶۶ درصد نیز از خروجی های این تحقیق بوده است. در نهایت، یافته های حاصل از این مطالعه، به­عنوان یک ابزار تشخیصی سریع، می تواند سیاستگزاران، متولیان و ذینفعان منابع آب منطقه را در جهت حفظ شرایط سلامت سامانه ی رودخانه ای، با تمرکز بر مدیریت موثر زهاب ها و پساب­ها، و انتخاب مناسب مکان های تخلیه، یاری نماید.

کلیدواژه ها:

نرخ SOD ، رویکرد بستر-محور ، سلامت رودخانه ، اکوسیستم آبی ، زیرحوضه ی کرخه