تحلیل محتوای کتابهای درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی از منظر رویکرد تربیت شهروندی

در این پژوهش، محتوای کتاب درسی مطالعات اجتماعی درسه پایه چهارم ،پنجم و ششم دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰ ازلحاظ مطابقت با مولفه های رویکرد تربیت شهروندی، بررسی و تحلیل شده است. هدف تحقیق، بررسی میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی بوده است. روش پژوهش، تحلیل محتوا از نوع کمی؛ جامعه آماری تحقیق، کتاب درسی مطالعات اجتماعی پایه چهارم، پنجم و ششم دوره ابتدایی و نمونه آماری، کلیه متن، تصویر، فعالیت کلاسی و پرسش ها بوده است . ابزارپژوهش دارای سه مولفه هدف (دانش، مهارت، نگرش)و ۲۴ خرده مولفه تربیت شهروندی جامعه است.نتایج پژوهش با استفاده از نرم افزار آنتروپی شانون موردبررسی و تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند . نتایج تحلیل محتوا نشان داد که بیشتر محتوای کتاب ها به مولفه اصلی مربوط به دانش شهروندی اختصاص دارد . عمده ترین نتایج پژوهش بیانگر آن است که:۱- از ۳۰۰ مفهوم (محور محتوایی) ارائه شده در کتاب مطالعات اجتماعی در دانش شهروندی ، بیشترین فراوانی مشاهدهشده مربوط به مولفه ی تربیت شهروندی هویت ملی با ۴۸ فراوانی است، بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به آشنایی با جنگ و دفاع مقدس با میزان بار اطلاعاتی ۰.۵۸۹ و ضریب اهمیت ۰.۲۰۸ و کمترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به قوانین و مقررات ،هویت ملی ،نقش و اهمیت خانه و خانواده ، مسئولیتها و وظایف شهروندی ونقش و اهمیت مسجد و مدرسه است.۲- از ۲۶۲ مفهوم (محور محتوایی) ارائه شده در کتاب مطالعات اجتماعی در مهارت شهروندی بیشترین فراوانی مربوط به مولفه های تربیت شهروندی (کاوشگری) با ۱۰۸ فراوانی است. همچنین بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به خودآگاهی با میزان بار اطلاعاتی ۰/۴۴ و ضریب اهمیت ۰/۲۷۵ و کمترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به مهارت ارتباطی و شناسایی ارزشهای اجتماعی است. ۳ از ۲۰۷ مفهوم (محور محتوایی) ارائه شده در کتاب مطالعات اجتماعی در نگرش شهروندی ، بیشترین فراوانی مربوط به مولفه های تربیت شهروندی (پذیرش تنوع و تکثر) با ۷۸ فراوانی است. بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به قدرشناسی از میراث فرهنگی با میزان بار اطلاعاتی ۰/۲۰ و ضریب اهمیت ۰/۳۲۵ و کمترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به تعاون و همکاری است.

کلیدواژه ها:

تحلیل محتوا ، برنامه درسی ، تربیت شهروندی ، کتاب های مطالعات اجتماعی ، دوره ابتدایی