بررسی بیش متنی اسطوره سیاوش، ایزد نباتی ، در رمان نوجوان کیخسرو فرزند اسب

یکی از شخصیت های مهم قابل پیگیری در اساطیر تمدنهای مختلف ، ایزد نباتی است . ایزد نباتی که نمادی از مرگ و رستاخیز طبیعت بود، هر سال در زمستان به نحو رقت انگیزی کشته می شد و در بهار زنده می گشت . این اسطوره به روایت های دورههای بعد راه یافته و تا به امروز به حیات خود ادامه داده است . سیاوش شاهنامه ، نمونه بارز این انتقال است . سیاوش، شاهزاده پاک سرشت ایرانی ، مظلومانه به دست دشمن کشته می شود. از خون او گیاه سیاوشان می روید و کیخسرو نماد حیات دوباره اوست . نویسندگان معاصر به این امر توجه داشته ، داستان سیاوش را به انحاء مختلف در آثار خود بازنویسی و بازآفرینی کرده اند. محمدرضا یوسفی نیز با تاثیرپذیری از شخصیت های داستان سیاوش به بازآفرینی داستان این اسطوره پرداخته است . در این میان بیش متنیت - یکی از پنج گونه ترامتنی ژرار ژنت - یکی از نظریاتی است که به خوبی روابط برگرفتگی و وجودی میان متن ها را تببین و طبقه بندی می کند. این پژوهش قصد دارد با بهره گیری از این نظریه به بررسی بازآفرینی محمدرضا یوسفی از داستان سیاوش شاهنامه بپردازد و دگردیسی اسطوره ایزد نباتی و تفاوت این بیش متن جدید را با پیش متن کهنش ، شاهنامه ، واکاوی کند. حال پرسش این است که در میان گونه های بیش متنی ژنت این روایت در کدام یک قابل بررسی است ، محمدرضا یوسفی در این بازآفرینی چه تغییراتی در پیش متن خود به وجود آورده و دگردیسی اسطوره در این بازآفرینی چگونه بوده است . در پاسخ به این پرسش ها باید گفت ، از میان شش گونه بیش متنی ، روایت یوسفی از نوع جایگشت است و یوسفی در برخی از عناصر روایت تغیراتی داده است که ذیل بحث تراشخصیت ، تراارزش، تراانگیزش و تراسن بررسی شده است . در این میان عنصر مشترک این تغییرات روایی ، انتقال خویشکاری کیخسرو به شبرنگ به عنوان نماد رستاخیز سیاوش است .

کلیدواژه ها:

بیش متنیت ، جایگشت ، سیاوش ، ایزد نباتی ، محمدرضا یوسفی