ارزیابی خطر سیل خیزی در حوضه آبخیز رودخانه زشک شاندیز با استفاده از مدل سازی بر مبنای سنجش ازدور و روش تحلیل سلسله مراتبی-فازی

در این تحقیق، به منظور ارزیابی خطر سیل خیزی حوزه آبخیز زشک شاندیز در استان خراسان رضوی، از مدل تلفیقی تحلیل سلسله مراتبی-فازی استفاده گردید که دربرگیرنده مراحل مختلف نظیر شامل امتیاز دهی زوجی معیارها و زیرمعیارها بر اساس نظرات کارشناسی، فازی سازی امتیازات، اختصاص وزن های فازی و تلفیق نهایی عوامل می باشد. بدین منظور، ۱۵ شاخص مورفومتریک (ارتفاع، شیب، جهت شیب، انحنای طولی و عرضی دامنه، شاخص RSP، شاخص TRI)، توپوهیدرولوژیک (جریان تجمعی، فاصله از آبراهه، شاخص HAND، شاخص TWI، شاخص SPI)، ادافیکی (شماره منحنی)، پوشش گیاهی (شاخص NDVI) و اقلیمی (شاخص بارش) تولید و در فرآیند مدلسازی مورد استفاده قرار گرفت. در نتیجه این تحقیق، از بین عوامل موثر در سیل خیزی، آبراهه ها به عنوان بستر اصلی رخدادهای سیل، عامل بارش به عنوان کلیدی ترین محرکه اقلیمی سیل و متغیرهای هیدرولوژیک، ادافیک و بوتانیک حاکم بر حوزه آبخیز نظیر جریان تجمعی، شماره منحنی و شاخص تفاضل نرمال شده پوشش گیاهی، به ترتیب با وزن های فازی شده ۰۷۲/۰، ۰۷۱/۰، ۰۷/۰، ۰۶۸/۰ و ۰۶۷/۰، به عنوان مهم ترین عوامل در محدوده مطالعاتی شناسایی شدند. نتایج پهنه بندی پتانسیل مکانی سیل خیزی در محدوده مطالعاتی حاکی از آن است که حدود ۵/۲۷ درصد (۱۸۷۳ هکتار) از سطح حوضه در کلاس های خطر سیل خیزی زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته اند. توزیع مکانی کلاس های خطر بالای سیل خیزی در بالادست و پایین دست بیانگر لزوم اجرای توام اقدامات مدیریتی نرم در بالادست (بیولوژیک و بیومکانیکی) و سخت (مکانیکی) در پایین دست حوضه است. همچنین، آموزش ساکنین در مورد مفاهیم خطر و ریسک سیل در کلیه مناطق اعم از کلاس های خطر خیلی کم تا خیلی زیاد پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه ها:

خطر سیل خیزی ، ریسک سیل خیزی ، شاخص مورفومتریک ، مدلسازی تلفیقی سیل