اسلام بنیادگرا در تقابل با اسلام صوفیانه (تحلیل ریشه های جامعه شناختی رشد سلفی گری در کردستان)

به لحاظ تاریخی، نگرش نهادینه شده دینی در کردستان، نوعی اسلام عرفانی و صوفیانه بوده است که فرقه های گوناگونش، با وجود تفاوت­ در مناسک و نظام سلسله­مراتبی­شان، جملگی، تمایزی بنیادین با انواع نگرش­های شریعت­مدار و فقه­محور داشته­اند. از میان مکاتب گوناگون عرفانی، دو طریقت قادری و نقشبندی بیشترین پایگاه اجتماعی را در میان کردهای اهل سنت کسب کرده و حوزه نفوذ خود را در سرتاسر کردستان گسترده­اند. عوامل متعددی نظیر وقوع انقلاب اسلامی شیعی در ایران و برآمدن ایدئولوژی شیعی ازیک­سو و انواع ایدئولوژی­های بنیادگرایانه سنی و شعله­ورشدن رقابت میان آنان در ملل اسلامی، ازسوی دیگر، تاثیری بنیادین بر نگرش­های دینی همه جوامع مسلمان و نیز کردستان داشته است. تبدیل شدن این جریان پان اسلامی به خوانشی جدی و پرطرفدار در جهان اسلام و حمایت­های مالی، آموزشی و گاه لجستیک محافل و جریان های قدرتمند عربی و اسلامی از باورمندان به این نحله در کردستان، به مثابه عوامل اثرگذار، و نیز وجود عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کمک کننده داخلی، به مثابه عوامل زمینه ای، بستر مناسبی برای رشد و نضج آن در کردستان فراهم آورده است. این پژوهش، به شیوه­ای اسنادی و با تکیه بر منابع تاریخی، شواهد میدانی و رسانه­ای و آمارهای منتشرشده بین­المللی، به بررسی شیوه­های ورود و علل رشد و گسترش اسلام سلفی در میان کردهای اهل سنت ایران می­پردازد. به نظر می­رسد، تغییرات سریع­تر از آنچه تصور می­شود، درحال روی دادن است و کردستان نیز همانند دیگر مناطق سنی نشین خاورمیانه، از امواج بنیادگرایی شعله­ور خاورمیانه در امان نباشد.

کلیدواژه ها:

اسلام ، سلفی ، عرفان ، تصوف ، ادیان ، کردستان