بررسی اثر مدیریت بر تغییرات ویژگی های سلامت مرتع و شاخص های تعیین کننده آن

مراتع اکوسیستمی پویا می باشند و در پی وقوع آشفتگی ها دچار تغییر می شوند و چنانچه از آستانه سلامت مرتع عبور نمایند دچار تخریب می گردند. با تعیین ویژگی های سلامت مرتع می توان درباره تاثیر فعالیت های مدیریتی قضاوت نمود. در این مطالعه  با هدف تعیین سه ویژگی اکوسیستم های مرتعی (پایداری خاک و رویشگاه، توابع هیدرولوژیک، سلامت موجودات زنده) از۱۷ شاخص اکولوژیک، شامل شیار، الگوی جریان آب، تراس و ستون فرسایشی، خاک لخت، خندق، فرسایش بادی در مناطق برداشت و رسوب گذاری، جابجایی لاشبرگ، پایداری خاک به فرسایش، هدررفت سطحی خاک و تخریب، ترکیب گیاهی، فشردگی خاک، گروههای ساختاری – عملکردی در گیاهان، مرگ و میر گیاهان، مقدار لاشبرگ، تولید سالانه، گیاهان مهاجم و توانایی تولید مثل گیاهان چندساله استفاده شد. این روش در۶ مرحله اجرا گردید. مهمترین هدف این مقاله به کار گیری این مفهوم در دو منطقه خشک ونیمه خشک می باشد بنابراین با انجام مطالعات خاکشناسی و پوشش گیاهی در منطقه اورازان طالقان و زرند ساوه، ۵ تیمار مدیریتی شامل ۳ شدت چرایی و۲ تیمار اراضی شخم خورده و دیمزار رها شده انتخاب گردید. فرمهای تعدیل شده شاخص ها در قالب ۳ ویژگی اکوسیستم در ۵ طبقه ارزشیابی و بیان شده است در اثر فعالیت های مدیریتی چرای شدید و شخم اراضی ویژگی های سلامت مرتع به شدت کاهش یافته و تفاوت معنی داری با منطقه مرجع نشان داد. با افزایش شدت چرای دام خصوصیات ساختاری گیاهان مانند ترکیب گیاهی و نیز خصوصیات خاک بین گیاهان تخریب می گردند و در منطقه دارای چرای شدید خصوصیات خاک در زیر گیاهان و بین گیاهان تخریب و گیاهان چندساله منطقه مرجع کاملاحذف شدند.در احیاء اراضی شخم خورده نیز ویژگی های عملکردی مربوط به پایداری خاک و عملکرد هیدرولوژیک بهبود می یابند. ولی ویژگی ها نسبت  به منطقه مرجع اختلاف زیادی نشان داد. نتایج نشان داد که کاهش مقاومت سطح خاک، حذف گیاهان چندساله و تخریب الگوی جریان آب از مهمترین عوامل کاهش سلامت مرتع در این منطقه می باشد.

کلیدواژه ها:

سلامت مرتع ، پایداری خاک و رویشگاه ، عملکرد هیدرولوژیک ، سلامت موجودات زنده ، ارزیابی ، طالقان ، زرند ساوه