ارزیابی شاخص های معیار خاک جهت بررسی وضعیت بیابان زایی مناطق سلیمان، حسین آباد میش مست و گازران در استان قم

پدیده بیابان­زایی با مشکلات ناشی از آن بیشترین نمود عینی خود را بر خاک به­جا می­گذارد، بنابراین اگر به طریقی بتوان تغییرات ایجادشده در خاک را مورد ارزیابی قرار داد شدت بیابانی شدن منطقه مشخص می­شود. در این تحقیق شاخص­های EC، عمق خاک، بافت و میزان  سنگریزه عمقی برای بررسی معیار خاک جهت ارزیابی شدت بیابان­زایی پیشنهاد شده است و عرصه­هایی در استان قم با وضعیت­های مختلف از لحاظ بیابانی شدن شامل عرصه سلیمان با خطر بیابانی شدن کم، گازران عرصه در معرض خطر بیابانی شدن و حسین­آباد میش­مست به عنوان عرصه بیابانی انتخاب شدند. در هر منطقه ۵ تکرار برای نمونه­های خاک در نظر گرفته شد و دو لایه سطحی و عمقی در پروفیل­ها مورد مطالعه قرار گرفتند و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک در آزمایشگاه اندازه­گیری شدند. جهت بررسی ویژگیهای مختلف خاک در هر ایستگاه در خاک سطحی و تحتانی و اثر متقابل آنها بر یکدیگر از طرح کرتهای خرد شده استفاده شد. توان بالفعل بیابان­زایی در هر منطقه و در هر واحد خاک با استفاده از فرمول  بدست آمد که در آن  توان بالفعل بیابان­زایی،وضعیت بالفعل بیابان­زایی هر یک از شاخص­ها و n تعداد شاخص­ها می­باشد. شدت بیابان­زایی در هر سه منطقه متوسط برآورد شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که میان ایستگاهها از نظر سنگریزه و بافت اختلاف معنی­دار وجود دارد و نتایج حاصل از آزمون دانکن ایستگاه­های گازران و سلیمان را در یک زیر­مجموعه قرار داد. روش بکار رفته در این تحقیق با توجه به بانک اطلاعاتی خاک کشور و سازگار با اقلیم خشک و نیمه­خشک طراحی شده است. از معایب آن می­توان به امتیازدهی این روش اشاره کرد که دامنه امتیازدهی را محدود کرده است. بی­تردید نتایج حاصل از معیار خاک باید با دیگر معیار­ها مانند اقلیم، پوشش،آب و... جمع­بندی شود تا بتوان در مورد وضعیت بالفعل پدیده بیابان­زایی در یک منطقه ارزیابی لازم را انجام داد. نتایج بدست آمده کمک خواهد کرد تا وضعیت بیابان­زایی از منظر خاک در کشور گامی به جلو بر­دارد و شاخص­هایی مطابق الگوی ایرانی ارائه گردد.

کلیدواژه ها:

desertification ، soil ، Index ، Criteria ، Assessment ، Qom