بررسی روند بیابانزایی به روش سنجش های از دور و نزدیک در اراضی دشت سبزوار

هدف اصلی از تحقیق حاضر، بررسی کمیت پیشروی یا تجدید حیات بیابان و تجزیه و تحلیل وضعیت و دلایل پیشروی آن در مساحتی حدود ۴۱۰ هزار هکتار از اراضی دشت سبزوار می باشد.  بدین منظور، داده های رقومی ماهواره لندست تی ام مربوط به دو سری زمانی ۱۳ می سال ۲۰۰۱ میلادی و ۲۹ آوریل سال ۱۹۸۷ میلادی بعد از اصلاح هندسی مورد استفاده قرار گرفت. براساس یک الگوی از پیش طراحی شده که در آن انتخاب حداقل یک نمونه در هر ۱۰۰۰ هکتار مورد توجه قرار گرفته بود، نقاطی در محدوده محل تحقیق انتخاب و از خاک و پوشش گیاهی آنها نمونه و یادداشت برداری و عاملهای مرتبط با شوری خاکها در آزمایشگاه اندازه گیری شد. ارتباط رگرسیونی EC خاکها با ارزش عددیDN)) باندهای اصلی، نسبتهای مختلف طیفی، شاخص های مختلف و انواعی از تجزیه مولفه های اصلی (PCA) برای پیکسلهای متناظر محاسبه گردید. براین اساس همبسته ترین باندها برای شرکت در طبقه بندی تعیین که شامل باندهای اصلی ۵، ۲ وPCA  سوم از باندهای ۴، ۳، و ۲ بودند. بعد هر دو تصویر ۱۹۸۷ و ۲۰۰۱ با شرکت باندهای یاد شده و براساس دسته بندی داده های صحرایی در درجات شوری ۵ گانه (بدون شوری، شوری کم، شوری متوسط، شوری زیاد و سطوح نمکی) مورد طبقه بندی با روش بیشینه درست نمایی (ML)  قرار گرفتند. تصویر پس زمینه مرحله طبقه بندی در رایانه، FCC۵۲۱ بود که براساس تعیین شاخص مطلوبیت به عنوان بهترین ترکیب باندی با بیشترین اطلاعات انتخاب گردید. در این بررسی همچنین نقشه تغییرات سطح و شوری آبهای زیرزمینی با تجزیه و تحلیل آمار دراز مدت ۲۸ ساله چاههای پیزومتری و بررسی کیفیت وزارت نیرو تهیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان می دهد که تغییر قابل ملاحظه ای در سطح اراضی غیر شور حادث نگشته و تغییرات دسته های اراضی شور به گونه ای است که هیچ زمین شوری به غیر شور تبدیل نشده، ولی از وسعت دسته های با شوری متوسط به بالا به صورت پلکانی کاسته و بر مساحت اراضی با شوری کم افزوده شده است. این مطالعه همچنین تغییری را در سطح اراضی گچی نشان نداد. کاربری اراضی در منطقه مورد پژوهش شاهد افزایش بیش از ۳۶۰۰ هکتاری در سطح اراضی کشاورزی و افزایشی حدود ۷۰۰ هکتار به مناطق شهری می باشد و تغییر محسوس دیگری در سایر طبقات بوجود نیامده است. بررسی تغییرات محدوده تپه های ماسه ای نشان داد که ۶/۲۷۵۶ هکتار در جهت شمال و شرق، به تپه های ماسه ای منطقه اضافه شده است، همچنین بررسی و تجزیه و تحلیل داده های مربوط به کمیت و کیفیت آبهای زیرزمینی در منطقه بیانگر سیر نزولی سطح آبهای زیرزمینی و افزایش شوری آنها، به ویژه در جنوب شرق منطقه می باشد. نتیجه دیگر اینکه، در بررسی روند بیابانزایی، بکارگیری داده های سنجش از دور و در تلفیق با یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، امکان پذیر است.

کلیدواژه ها:

بیابانزایی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سنجش از دور ، شوری ، سبزوار