بررسی و نقد شبکه معنایی مفاهیم دینی اخلاقی قرآن از دیدگاه ایزوتسو

تمایز میان مفاهیم اعتقادی و دینی با مفاهیم اخلاقی در میان اندیشمندان مسلمان مسئله‎ای بدیهی به نظر می‎رسد؛ اما ایزوتسو با طرح نظریه شبکه معنایی مفاهیم دینی و اعتقادی این مسئله را با چالش مواجه کرده است. در این شبکه معنایی، مفاهیم دینی و اعتقادی با مفاهیم اخلاقی یکسان و در یک شبکه قرار دارند و گاهی نیز با یکدیگر مترادف شده‎اند. مفاهیم اخلاقی در این شبکه بر اساس تضاد بنیادین میان کفر و ایمان به دو طبقه کلی تقسیم شده اند و بر طبق آنها تمام انسان‎ها در آیات قرآن بر اساس تقسیم به دو گروه مومن و کافر، از هیچ صفت اخلاقی مشترک برخوردار نیستند. اولین انتقاد بر این نوع شبکه بندی، وجود انسان مسلمان به عنوان حد وسط است که از هر دو نوع فضایل اخلاقی نیک و بد برخوردار است. دیدگاه ایزوتسو اگر چه با ادعای انحصار به بافت درونی قرآن طرح شده، اما این ادعا با عبارات دیگر او و آیات دیگر و روایات دینی سازگار نیست و بر خلاف دیدگاه مشهور اندیشمندان اسلامی است که آن نیز مستند به بافت درونی متون دینی و از جمله قرآن است. مطابق با همین انتقادات رویکرد او در مورد صفت حلم و جاهلیت نیز با اشکالات متعدد مواجه می‎شود.

کلیدواژه ها:

شبکه معنایی ، مفاهیم اخلاقی ، مفاهیم دینی ، طبقه بندی