تقابل مصونیت و مسئولیت ناشی از نقض قاعده آمره در رویه دیوان بین المللی دادگستری

بی­تردید قاعده آمره همواره بعنوان برترین قاعده در میان قواعد حقوق بین­الملل معرفی می­شود. با این ­حال تصمیمات دیوان بین­المللی دادگستری در شرایطی که مصونیت و مسئولیت ناشی از نقض قاعده آمره همزمان در قضیه­ای مطرح گردیده، موجب ایجاد شبهاتی درباره­ برتری مطلق قاعده آمره شده است. بطور خاص در دو رای قرار بازداشت (کنگو علیه بلژیک ۲۰۰۲) و مصونیت­های صلاحیتی (آلمان علیه ایتالیا ۲۰۱۲) دیوان با ترسیم نوعی تفکیک بین قواعد شکلی و ماهوی اعلام می­کند با توجه به اختلاف ماهیتی قواعد مصونیت و قاعده آمره، این قواعد تعارضی با هم نداشته و صرفا مصونیت بعنوان قاعده شکلی مانع از ورود به ماهیت می­شود. در این پژوهش به شیوه توصیفی – تحلیلی به بررسی مبانی تصمیم دیوان پرداخته می­شود تا مشخص گردد آیا به واقع از منظر حقوق بین­الملل قواعد مصونیت شکلی و قواعد آمره، ماهوی هستند و مناسبات میان این دو دسته از قواعد به چه صورت است. تحلیل موضوع به روشنی نشان می­دهد که راجع به نحوه تفکیک میان قواعد شکلی و ماهوی و مصادیق آنها هنوز قطعیتی در حقوق بین­الملل وجود نداشته و تصمیم دیوان در گزینش این رویکرد تا حدی باعث ایجاد تزلزل در جایگاه متعالی قاعده آمره شده است.

کلیدواژه ها:

قاعده آمره ، مصونیت ، دیوان بین المللی دادگستری ، قواعد شکلی ، قواعد ماهوی