مدل سازی فرسایش پذیری خاک در منطقه خور و بیابانک

فرسایش خاک متاثر از عوامل فرسایش پذیر و فرساینده است و مدل سازی منطقه ای فرسایش پذیری می تواند معیاری برای برآورد میزان هدررفت خاک و تخریب اراضی محسوب شود. هدف از این پژوهش مدل سازی فرسایش پذیری در منطقه خوروبیابانک با استفاده از مولفه های فیزیکی خاک، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی از طریق روش های تحلیل آماری است. بدین منظور ابتدا تعداد ۳۳ نمونه خاک در امتداد سه ترانسکت از واحدهای پلایا تا کوهستان از عمق ۰تا۵۰ سانتیمتر برداشت گردید. سپس از طریق تجزیه و تحلیل های آزمایشگاهی مقادیر عناصر ماسه، رس، سیلت، کربن و ماده آلی اندازه گیری شد و مقادیر عامل فرسایش پذیری (K) و شاخص فرسایش پذیری خاک (SEI) محاسبه گردید. علاوه براین در این نقاط پارامترهای فیزیونومی زمین نظیر مقادیر شیب، ارتفاع و جهت شیب، و همچنین پوشش گیاهی برآورد شد. نهایتا با استفاده از رگرسیون ساده و چند متغیره مبادرت به رابطه سنجی بین مولفه های مذکور گردید و از بین آنها مناسبترین روابط با بالاترین ارزش رجحانی انتخاب شد. نتایج مدل سازی حاکی از حداکثر ارتباط معنی دار خطی SEI با عناصر سیلت، رس و ماسه به ترتیب با ضریب تبیین ۸۶۸/۰، ۸۴۷/۰ و ۸۳۰/۰، و K با مولفه های ماسه، رس و سیلت بترتیب با ضریب تبیین ۹۸۴/۰، ۹۸۱/۰ و ۸۶۶/۰ می باشد. نتایج رگرسیون چندگانه نیز بیانگر بیشترین ارتباط معنی دار SEI و K با مجموعه پارامترهای فیزیکی خاک، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی بترتیب با ضریب تبیین ۹۵۹/۰ و ۹۹۲/۰ و خطای برآورد ۰۰۰۷/۰ و ۰۰۱/۰ در سطح معنی داری ۹۹% می باشد. بنابراین نتایج امکان تخمین سریع و نسبتا دقیق فرسایش پذیری را در قالب محاسبه SEI و K از طریق مولفه های فیزیکی خاک، فیزیونومی زمین و پوشش گیاهی با بهره گیری از مدل های آماری تک متغیره و چندمتغیره فراهم می آورد. بدیهی است در صورت دستیابی به مولفه های مذکور می توان میزان فرسایش پذیری خاک را در حوضه خوروبیابانک با استفاده از مدل های خطی و غیرخطی برآورد نمود.

کلیدواژه ها:

فرسایش پذیری ، مدل سازی ، تحلیل رگرسیون ، مولفه فیزیکی خاک ، خور و بیابانک