مطالعه ی پتانسیل بیابان زایی بر اساس تغییرات کاربری اراضی و معیار اقلیم در دشت دامغان

در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری اراضی در ایران به عنوان یک عامل انسانی بیابان زایی با سرعت فزاینده به وقوع پیوسته و منجر به تشدید روند تخریب اراضی در انواع کاربری­ها گردیده است. در این پژوهش با توجه به دامنه گسترده این تغییرات، از فن­آوری سنجش ازدور در ارزیابی تغییرات کاربری اراضی و پوشش گیاهی در دشت دامغان استفاده شد. اراضی منطقه با روش طبقه­بندی نظارت شده به سه کلاس با کاربری اراضی بایر، اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) و شهری تقسیم گردید و تغییرات کاربری­ها در طی چهار دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاکی از وجود روند افزایشی ۱۸۴ و۰۷/۱ درصدی به ترتیب در سطح کاربری­های اراضی شهری و بایر و کاهش ۷/۱۵ درصدی در کاربری اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) بوده است. با بهره­گیری از شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی NDVI نیز نتایج حاصل از کلاسه­بندی پوشش گیاهی منطقه بدین صورت بود که کلاس یک (شاخص کوچک تر از صفر)، از ۲/۹۳  به ۵/۹۹ درصد افزایش، کلاس دو (شاخص بین ۰ تا ۲/۰)، از۶/۵  به ۳۸/۰ درصد، کلاس سه (شاخص بین ۲/ ۰تا ۵/۰)، از ۱/۱ به ۰۱/۰ درصد و کلاس چهار (شاخص بین ۵/ ۰تا ۱) از ۰۳/۰ درصد به صفر کاهش یافته است که حاکی از صحت یافته­های حاصل از بررسی تغییرات کاربری بوده و هر دو موید افزایش اراضی بایر و کاهش پوشش گیاهی می­باشند. همچنین با بهره­گیری از شاخص­های اقلیمی مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان زایی نتایج حاصل از محاسبات ۱۷ ساله در طی دوره آماری ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۲ نشان­دهنده­ی روند کاهشی بیابان­زایی در سه کلاس ضعیف، شدید و بسیار شدید و روند افزایشی در کلاس متوسط بوده است. درنهایت با تلفیق یافته­های حاصل  از مدل ایرانی و نتایج حاصل از  روش­های سنجش ازدور، وجود روندی ضعیف از بیابان زایی بر اساس معیار اقلیم در منطقه مورد تائید قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

اقلیم ، دامغان ، سنجش ازدور ، IMDPA ، NDVI