بررسی برخی از ویژگی های رویشی و محیطی گونه انحصاری Diaphanoptera khorasanica Rech. f. در شمال شرقی ایران

گونه Diaphanoptera khorasanica Rech. f. (روشن بال خراسانی) انحصاری ایران و دارای طبقه تهدید "آسیب پذیر" است. در تحقیق حاضر برخی از ویژگی های رویشی و محیطی این گونه در رویشگاه های چلپوی عطائیه خراسان رضوی و دره هوینده و کج دره پارک ملی ساریگل خراسان شمالی مطالعه شد. جهت نمونه برداری از گیاه D. khorasanica ، ۴۵ پلات یک متر مربعی در طول ۹ ترانسکت ۱۰۰ متری برای هر سه رویشگاه به روش تصادفی- سیستماتیک استقرار یافت. داخل هر پلات ویژگی های رویشی این گونه اندازه گیری شد. در هر رویشگاه سه نمونه خاک به طور تصادفی در مسیر ترانسکت ها و از عمق ۲۰-۰ سانتی متری پای بوته های این گونه برداشت و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازه گیری شد. اطلاعات اقلیمی ۱۰ سال اخیر از ایستگاه های سینوپتیک شهرهای کاشمر و اسفراین استخراج شد. پس از جمع آوری داده ها به منظور تحلیل ویژگی های رویشی و خاک از آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و جهت مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بین سه رویشگاه از نظر سطح تاجپوشش و قطر ضخیم ترین ساقه در سطح ۵ درصد، ارتفاع گیاه و طول برگ ، تعداد بوته و طول بلندترین ساقه در سطح ۱ درصد اختلاف معنی داری وجود دارد، اما تعداد دانه رست و عرض برگ اختلاف معنی داری ندارند. همچنین بین رویشگاه ها خصوصیات خاک در سطح ۱ درصد اختلاف معنی داری دارند. مهمترین عوامل محیطی اثرگذار بر ویژگیهای رویشی با استفاده از روش تجزیه مولفههای اصلی (PCA) تعیین شد. نتایج نشان داد که حداقل مطلق دما، میانگین حداقل دمای سردترین ماه، بارندگی سالانه، هدایت الکتریکی، رس و جهت دامنه به ترتیب بیشترین تاثیر را بر این خصوصیات داشتند. همچنین در میان خصوصیات رویشی، طول بلندترین ساقه، ارتفاع گیاه، سطح تاجپوشش، تعداد بوته و قطر ضخیمترین ساقه به ترتیب بیشترین تاثیر را نسبت به خصوصیات محیطی نشان دادند.

کلیدواژه ها:

گونه انحصاری ، روشن بال خراسانی ، استان خراسان ، Caryophyllaceae ، IUCN