نقد شیوه نگارش نامواژههای اسلامی در کتابهای ترجمهشده از زبانهای اروپایی به فارسی

کار ترجمه میان هر دو زبان، کاری بس دشوار، زمانبر و نیازمند تجربه است. جدا از دو اصل آشنایی با زبان مبدا و مقصد، آگاهی از موضوع و دانشمندی و پژوهشگری در آن زمینه نیز شرطی بسیار ارزشمند است؛ شرطی که گویا نزد برخی از مترجمان فارسیزبان در ترجمه کتابهای در پیوند با تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام نادیده گرفته شده و هنگام نگارش یا ضبط نامواژهها (اعلام) پرده از اندازه کاردانی و دانایی آنها برداشته است. در جستار پیش رو، نخست به برخی از اشتباههای مترجمان فارسیزبان در ضبط نامهای عربی­ اسلامی به هنگام ترجمه متون از زبانهای اروپایی اشاره، سپس به آسیبشناسی موضوع و راهکارهای برونرفت از این گرفتاری پرداخته شده است. روش انجام پژوهش، تحلیلی و بر پایه دادهها (= اشتباههایی) بوده که نویسنده هنگام خواندن برخی از کتابهای ترجمهشده از متون اروپایی به فارسی یادداشت کرده است. هدف این است که مترجمان از ارزش درستنویسی نامواژههای اسلامی آگاهی یافته و ناشران با بهرهگیری از ویراستاران کاردان عربیدان در این زمینه، از چاپ کتابهای پراشتباه خودداری کنند. مهمترین علت چنین اشتباههایی، افزون بر تفاوت خط عربی و فارسی با خطهای اروپایی، به ناآگاهی یا کمدانشی مترجم از موضوع نوشته و نابهرهگیری ناشران از ویراستاران کاربلد برمیگردد. برخی از راهکارهای بازدارنده از نمود چنین اشتباههایی چنیناند: ناشران، ویراستاران متخصص عربیدان را در یکی از گرایشهای ادبیات و زبانشناسی عربی، تاریخ و فرهنگ اسلام برگزینند؛ ترجمه نوشتارهای در پیوند با تاریخ و فرهنگ اسلام و عرب، به متخصصان عربیدانی که انگلیسی آموختهاند سپرده شود؛ مترجم برای یافتن ضبط درست برخی از نامواژهها به دائرهالمعارفها و فرهنگهای اعلام در زبان عربی نگاه کند و دست کم درباره مواردی که از اصل نامواژه آگاهی ندارد، برابر لاتین آن را در پاورقی بیاورد؛ مترجم غیرمتخصص، قوانینی را که درباره شیوه نگارش واژههای غیر عربی یا فارسی تدوین شده است بخواند. هرچند این راهکارها میتواند تا اندازهای از اشتباه در نگارش نامواژهها بکاهد، ولی هیچیک نمیتواند بهاندازه تخصص و آگاهی مترجم از موضوع متن، سودمند افتد.

کلیدواژه ها:

آگاهی از موضوع ، نامواژه ، خط عربی ، خط لاتین ، نقد ترجمه ، ویراستاری ترجمه