بررسی مولفه های فانتزی (ادبیات شگرف) در افسانه های بیرجند

ادبیات عامیانه، جلوه­های گوناگون از فرهنگ و تمدن هر قومی است که به شکل­­ افسانه، قصه، ترانه و ... تجلی می­یابد. افسانه­های بیرجند نیز نمونه­ گویا و مهمی از نمایش بیرونی فرهنگ مناطق کویری ایران است. این مقاله بر آن است تا با بررسی مولفه­های فانتزی در افسانه­های بیرجند با شیوه تحلیلی­ توصیفی به این پرسش­ها پاسخ دهد که ۱. بسامد چه نوع فانتزی و چه شخصیت و قهرمانی در افسانه­های بیرجند بیشتر است؟ ۲. شگردهای موجود در افسانه­های بیرجند برای پیوند دنیای واقعی و شگفتانه کدام است؟ با بازنمایی ویژگی­های فانتزی در بیست و سه افسانه بیرجند این نتایج حاصل شد که پنج افسانه از بیست و سه افسانه، از نوع فانتزی جانوری هستند. شخصیت­ها ایستا هستند و جز انسان، گاهی دیوها و موجودات فراطبیعی نیز نقش بازی می­کنند و حالات انسانی به آن­ها منسوب می­شود. این شخصیت­ها با کارکردها و شگرد سحر و جادو به هدف می­رسند. همواره شخصیت­های اصلی و فرعی همراه یکدیگرند و با شگردهای عجیب و جادویی و انجام امور شگفتانه، قصه را به پایان می­برند. طرح و ساختار این افسانه­ها ساده­اند و همه این قصه­ها دارای پیام مستقیم و غیر­­مستقیم است و هر خواننده با توجه به شرایط روحی و اجتماعی و فضای افسانه برداشتی آزادانه از آن دارد و غالب افسانه­ها مفاهیم اجتماعی را به خواننده منتقل می­کنند که خود بیانگر ویژگی چندصدایی این افسانه­هاست و همچنین برخی از آن­ها با توجه به شرایط اقلیمی و اجتماعی از نوع آگاهی­گر هستند.

کلیدواژه ها:

ادبیات عامه ، افسانه های بیرجند ، فانتزی ، ادبیات شگرف