مطالعه ریشه های فرهنگی و روان شناختی آیین زار

بیماری­های روانی در روزگاران گذشته معلول قدرت­ های مافوق طبیعی شناخته می شدند و بیماری را نتیجه­ تسخیر ارواح خبیث می­ دانستند. شخص در اثر تسخیر ممکن است از بیماری با علائم جسمی و روحی رنج ببرد. رام کردن این ارواح که در سواحل جنوبی ایران به باد یا هوا معروف­ اند با برگزاری مراسمی تحت عنوان زار امکان­ پذیر است. زار در زمره­ اعتقادات معنوی این منطقه قرار دارد. مطالعه­ این آیین شفابخش به درک آداب و اعتقادات مردم حاشیه­ خلیج فارس کمک می­ کند و جنبه­ آیینی این موضوع بسیار بااهمیت است. زار که از قبایل ابتدایی شرق آفریقا باقی مانده است در اصل ریشه در شمنیسم دارد. شمنیسم عمدتا پدیده ­ای دینی و مربوط به سیبری و آسیای مرکزی است. شمن با فرو رفتن به خلسه، برای درمان بیماری­ ها، با ارواح یاریگر و نیروهای آسمانی ارتباط برقرار می­ کند و از آنها استمداد می­ طلبد. از دیدگاه روان شناسی، برخی از علائم بادزدگی نشانهای از جنون یا طبیعت هیستریک تعریف شده است و این علائم احتمالا از اختلال ها و واکنش های روانی فرد در برابر فشارها و تنش های ناشی از وضعیت اجتماعی او ناشی می شود. آیین زار به عنوان جایگزینی برای توضیحات پزشکی متعارف، نوعی تفسیر از بیماری در اختیار می­ گذارد که علم توان معالجه آن را ندارد. مقاله­ حاضر در پی پاسخ به سرچشمه ­ها­ی تاریخی و روانی آیین زار با استفاده از اسناد موجود، مشاهده و مصاحبه با درمانگران، بیماران و برخی از افراد جامعه­ محلی سواحل جنوبی ایران است.