توسعه نیافتگی شهری ایران: در جست وجوی نظریه برنامه ریزی راهگشا

توسعه امری مدرن، پیچیده و چندبعدی می باشد. همچنین توسعه در غرب روندی منطقی را طی کرده است و در کشورهای در حال توسعه همچون ایران نیز سعی شده است که به گونه ای تقلیدی از توسعه غرب پیروی شود؛ اما عدم توجه به ویژگی های بومی هر جامعه موجب شکست در راهبردهای توسعه شده است . در این گذار نظریات و پژوهش های مختلفی ارائه شده است که عمدتا به صورت توصیفی و متمرکز بر علل توسعه نیافتگی بوده است و از برنامه ریزی به عنوان یکی از ابزارهای قدرت برای تحمیل توسعه برون زا به ویژه در شهرها استفاده شده است . از این رو، توجه به تفکر انتقادی و مبتنی بر کنشگری فعالانه شهری به عنوان حلقه مفقوده در برنامه ریزی شهری ، امری ضروری در مباحث توسعه نیافتگی شهری می باشد. در این راستا با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی ابتدا دیدگاه های توسعه و تحولات برنامه ریزی از گذشته تا کنون دسته بندی شده و سپس با بررسی نمونه ایران، عوامل موثر بر توسعه نیافتگی شهری در دوران معاصر تحلیل شده است . به طور کلی در خصوص سیر روند توسعه و برنامه ریزی ، نتایج پژوهش نشان می دهد که توسعه در دوران کنونی بر مفهوم توسعه پایدار و برنامه ریزی نیز با تحولات مختلف در گذر زمان در دوران کنونی به تکثرگرایی نظری و تاکید بر مشارکت جمعی مبتنی بر عقلانیت ارتباطی رسیده است . در ایران اما به دلایل موقعیت جغرافیایی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و عدم توجه به زیست بوم نگر پایدار هنوز در توسعه مشکلاتی وجود دارد و با وجود چند دهه برنامه ریزی نیز همچنان دچار توسعه نیافتگی می باشد. در این راستا در این پژوهش یک الگوی سه سطحی مبتنی بر توجه به نقاط مثبت ویژگی های جامعه ایران، تغییر جهانبینی در روند برنامه ریزی در کنار تفکر مبتنی بر اقتصاد سیاسی و کنشگری جمعی جهت برون رفت تدریجی از مسائل و مشکلات انباشته شده ناشی از توسعه نیافتگی و برنامه ریزی فن سالارانه پیشنهاد شده است .

کلیدواژه ها:

توسعه ، ایران ، برنامه ریزی ، کنشگری ، اقتصاد سیاسی