بررسی عناصر هویت ساز معماری و شهرسازی ایرانی -اسلامی ، با تاکید بر ابعاد کالبدی شهر، (مطالعه موردی : شهر ارومیه ، منطقه آذربایجان غربی )

دین مبین اسلام به عنوان کامل ترین دین شناخته شده، دارای معیارها و دستورالعمل هایی در عرصه های مختلف زندگی انسان-هاست . بی شک در زمینه طراحی شهری و معماری نیز دارای معیارهایی جهت افزایش کیفیت زندگی مسلمانان می باشد. شهرهای اسلامی که مبتنی بر آموزههای دین اسلام و بر اساس هویت شهر اسلامی ساخته شدهاند، دارای تجارب باارزشی هستند که شناخت و فهم دقیق آنها، می تواند در بازیابی هویت امت اسلامی و انعکاس آن در شهرسازی معاصر موثر واقع شود. این پژوهش با روش توصیفی -تحلیلی ، و با مرور بر پیشینه ی مطالب ارائه شده در ارتباط با شهر اسلامی و نیز بررسی مصادیق موجود در حوزه مورد مطالعه (شهر ارومیه ، استان آذربایجان غربی )، در پی آن است تا با بررسی بافت کالبدی شهر ارومیه ، و میزان انطباق آن با آموزههای شهر ایرانی -اسلامی ، به تبیین معیارهایی جهت برنامه ریزی و طراحی شهری ایرانی -اسلامی در دوره ی معاصر بپردازد. نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن است که بافت کالبدی شهر ارومیه و نحوه ساخت وسازهای موجود در آن، در گذشته بر اساس نوع اقلیم منطقه و نحوه هماهنگی صحیح انسان و محیط طبیعی انجام شدهاند. الگوهای ساخت شهر ایرانی -اسلامی و عناصر کالبدی آن در بافت شهری ارومیه ، رعایت گردیده و هویت و فرهنگ منطقه آذربایجان غربی در تلفیق با اقلیم خاص این منطقه در بافت شهری متجلی گشته بود، متاسفانه در سالهای اخیر پس از اجرای طرحهای شهرسازی نوین در برنامه های مدرنگرایی ، این بافت دچار تغییراتی شده، که این تغییرات تا به امروز ادامه داشته و به صورتی که شهر از ساختار اصلی و قالب خویش جدا گشته است . لذا در این پژوهش علاوه بر بررسی کالبدی شهر ارومیه با رویکرد شهر ایرانی -اسلامی ، به تغییرات صورتگرفته نیز اشاراتی مختصر خواهیم داشت . شناسایی و بررسی این معضلات خود گام مثبتی است در جهت شناخت جنبه هایی از ضعف شهرسازی نوین تا به امروز، و بکارگیری هوشمندانه تجارب مثبت شهرسازی سنتی و معاصرسازی آنها بر اساس نیازهای روز. بی شک این تلاشها می تواند گام مهمی در راستای بازپروری شهرهای ایرانی -اسلامی با رویکرد هویت در منطقه آذربایجان غربی و همچنین دیگر شهرها باشد.

کلیدواژه ها:

شهر اسلامی ، منطقه آذربایجان غربی ، شهرسازی ، شهر ارومیه ، مولفه کالبدی