بررسی تطبیقی اسماء متبرکه در تزیینات بقاع صفوی اردبیل (با تاکید بر بقاع شیخ حیدر مشکین شهر و شیخ جبرائیل کلخوران و شیخ صفی الدین اردبیل )

بقاع صفوی بناهایی هستند که در سراسر ایران وجود داشته و می توان آنها را خاستگاه و مرکز نشو و نماد تشیع دانست ، که پس از پذیرفته شدن دین تشیع توسط عام به عنوان دین رسمی کشور در زمان حکومت شاه اسماعیل اول صفوی ، ساخته و یا به سبک هنر صفوی مرمت شده اند. این اماکن تاریخی -مذهبی در طول تاریخ تشیع و میان شیعیان مقام و منزلتی خاص دارند، زیرا هر یک محل دفن شیوخ و بزرگان صفوی هستند. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از بقاع ارزشمند صفوی به شمار می رود، زیرا نطفه ی سلسله صفویان با طنین انداز شدن بانگ اشهد ان علی ولی االله در این مکان، بسته شد. بقعه شیخ جبرائیل کلخوران نیز که متعلق به جد سلاطین صفوی می باشد و همچنین بقعه شیخ حیدر مشکین شهر که توسط صفویان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است ، به دلیل دارا بودن جایگاه معنوی ویژه در میان مردم، از نظر ارزش معنوی هم تراز با بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی می باشند. کاربست اسماء متبرکه یکی از روشهای زیباسازی ابنیه مذهبی دوره صفوی به شمار می رود که در هر سه بقعه قابل مشاهده است .مقاله حاضر با رویکرد تاریخی _تطبیقی و با استفاده از روش تحلیلی _توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی و بررسی این سه بقعه صفوی پرداخته است که به سوال مربوطه در ارتباط با چگونگی کاربست اسماء متبرکه در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بقعه شیخ جبرائیل کلخوران و بقعه شیخ حیدر مشکین شهر پاسخ دهد. این پژوهش ، بر این فرضیه استوار است که در هر سه بقعه اسماء متبرکه به سبک کاشی معرق و با کاشی های لعابدار به رنگ آبی فیروزهای و به خط کوفی بنائی اجرا شده اند و لفظ جلال الله، اسم متبرک مشترک در هر سه بقعه است .

کلیدواژه ها:

اسماء متبرکه ، تزیینات صفوی ، بقعه شیخ حیدر ، بقعه شیخ جبرائیل ، بقعه شیخ صفی الدین ، اردبیل .