معماری باغ های ایرانی

آغاز ساماندهی باغ را باید در زمان هخامنشیان جستجو نمود.]۵[ در باغهای سلطنتی پاسارگاد (سده ۶ پیش از میلاد) وجود هندسه سازمند و منظم در باغ شاهی (اختصاصی ) و در مقیاس کلان در باغهای پیرامون کاخها، تبدیل به الگویی شدهاست که بعدها در دوره ساسانی و پس از اسلام شاهد تکامل آن هستیم .]۳[ در نوشته های گزنفون آمدهاست که شاه هخامنشی هر جا ساکن می شده و به هر جا که می رفته ، همواره در نظر داشته است که در همه جا باغهایی باشد پر از آفریدههای زیبا، که از زمین می روید. این باغها را پردیس می نامند. اگر هوا مانع نباشد، شاه بیشتر اوقات خود را در چنین باغهایی به سر می برد.]۶][۷[ اردشیر دوم در سنگ نبشته ای در شوش این جمله را نقش کردهاست :]۶][۸» [به یاری اهورمزدا این کاخ پردیس زندگانی را من ساختم . اهورمزدا و مثره (مهر) مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده ام نگاهدارند.«باغ ایرانی به باغهایی گفته می شود که بر پایه معماری و عناصر تشکیل دهنده آن از جمله ساختار هندسی ، بآ و درختان و کوشک میانی و غیره عمدتا در فلات ایران و مناطق پیرامونی متاثر از فرهنگ آن رواج داشته است . در ادبیات ایران به باغ ایرانی »باغ سرا«، پردیس یا فردوس، بوستان یا بستان گفته می شده است . واژه باغ ایرانی جدید و ترجمه پرشن گاردن است .]نیازمند منبع [ باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصر به فرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد. دوم: محصور است با دیوارهای بلند سوم در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. این سه مشخصه باغهای ایرانی را متمایز می کند. در واقع این باغ سراهای ایرانی را جهانگردان اروپائی که مشاهده کردند آن را با مشخصه و نام »پرشن گاردن« وصف کردند. باغ ایرانی یا »باغ سرای « به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد اولین باغهای ایرانی در مسیر خروجی قناتها شکل گرفته است . نمونه این گونه باغها را می توان در طبس ، یزد، گناباد، و بیرجند و اکثر مناطق کویری دید. یکی از مشخصه های باغ ایرانی عبور جوی آب در داخل باغ هست که معمولا در این باغ سراها در وسط باغ استخر و یک عمارت یا ساختمان تابستانی وجود داشته است . بعضی باغها به صورت چهار باغ بوده و آب را در ۴ مسیر عبور می داده اند.]۱[ برای یافتن مفاهیم موجود در فرم چلیپایی باغ و درک بهتر ریشه های آن لازم است که نخست علل ساخت اولین چهار باغ را بررسی کنیم . طبق یافته های باستانشناسی اولین باغی که با فرم چهار باغ در ایران شکل گرفته ، باغ پاسارگاد است که توسط کوروش کبیر ساخته شد. باغهای ایرانی را یا در زمین های مسطح ایجاد می کردند و باغهای دشتی بودند یا در زمین شیبدار، که امکان می داد باغ را با آبشارها و درختهای بیشتر، زیباتر ساخت . مانند باغ تاج نظر ،باغ شاهزاده ماهان و باغ تخت شیراز. در باغ ایرانی توجه خاصی به شکل های هندسی می شد و شکل مربع که فاصله بین اجزاء باغ را ساده و روشن نشان می داد از اهمیت خاصی برخوردار بود. برای کاشت درخت ، نخستین گام، دقت در تعیین فاصله محل کاشت از هر طرف بود و بدین ترتیب مربع هایی شکل می گرفت که از هر طرف می توان ردیف درختان را دید. در باغهای ایرانی علاوه بر عمارت یاکوشک اصلی بناها سردر هم بود که در حقیقت بیرونی باغ یا محل پذیرایی محسوب می شد. در میان کرت باغ ایرانیمعمولا گیاهانی می کاشتند که زیاد بلند نشوند و همیشه سبز و زیبا باشند. یک اصل مهم در باغ سازی ایرانی چشم اندازاصلی به شکل مستطیلی کشیده است. در هندسه باغ ایرانی ۲ اصل مهم بود: سه کشیدگی در کنار هم و تقسیم باغ بهمربع هایی که خود دارای تقسیماتی منظم و مربع شکل بودند. ”] ۱۰

کلیدواژه ها:

باغ ، ایرانی ، هندسه ، پردیس ، آب