بررسی گونه شناسی سازمان فضایی و عناصر کالبدی دوره های قاجار و پهلوی خانه های سنتی شهرمشهد

خانه های سنتی مهمترین مکان برای نشان دادن سبک زندگی در گذشته هستند عدم شناخت و درک این ساختمان ها به تدریج ساختار خانه ها را به سمت جایگزینی ساختمانها با ساختمان های معاصر هدایت میکند مشهد شهری با تاریخچه غنی و محلات تاریخی روزگاری بسیاری از خانه های ارزشمند را در خود جای داده بود اما بدلیل مدرنیته گرایی ،توسعه ، مهاجرت، تغییرسبک زندگی ،بخش های وسیعی از بافت و خانه های ارزشمند شهر دچار تغییر شده است .این پژوهش به گونه شناسی خانه های تاریخی مشهد در عهد قاجار و پهلوی میپردازد؛این گونه شناسی شامل موضوعاتی ازجمله شاکله داخلی ، چیدمان فضایی ،ارتباطات کالبدی ، نورگیربودن، دارا بودن حیاط و مصالح استفاده شده میباشد. هدف از این مطالعه و بررسی الگوشناسی ابنیه جهت بهبود این بناهای ارزشمند و نجات آنها در برابر پیدایش بناهای غیرمتعارف است .برآیند این پژوهش امکان تفکیک و دسته بندی خانه های تاریخی شهرمشهد را براساس ویژگیهای شکل و فرم فراهم می آورد. این مقاله به دنبال پاسخگویی به دو پرسش است ؛ خانه های سنتی در شهر مشهد به چند گونه قابل دسته بندی هستند؟ الگوهای استخراج شده از خانه های دوره ی قاجار و پهلوی چیست ؟روش گردآوری اطلاعات به صورت میدانی و اسنادی کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی -تحلیلی ات .نتایج به دست آمده نشان میدهد،خانه های دوره ی قاجار ساختاری درونگرا و در اواخر دوره ی قاجار به صورت درونگرا -برونگرا و در دوره ی پهلوی به صورت برونگرا بود که این تحول متاثر از بسیاری از فاکتورها از جمله تغییرات ناشی از دگرگونی الگوی معماری ، تاثیرات معماری غرب و تحول در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه در این دوران میشود؛ همچنین خانه ها در دوره ی قاجار به صورت یک حیاطه ، دوحیاطه ، سه حیاطه ، و چهارحیاطه بوده اند، ولی دردوره ی پهلوی به یک حیاطه تغییر یافته اند. حذف تدریجی هشتی ، انتقال آشپزخانه اززیرزمین وحیاط اختصاصی در دوری قاجار به حیاط و در ارتباط با آن در دوره ی پهلوی ، انتقال راه پله از گوشه ها به محور اصلی بنام از دیگر تغییرات این دوره است .کاهش فضای بسته و افزایش فضای باز هم ازجمله تغییرات خانه های تاریخی در دوره ی پهلوی است ؛ همچنین سه گونه ی سنتی ، فرنگی و تلفیقی در این خانه ها مشاهده گردید.

کلیدواژه ها:

خانه های سنتی ، گونه شناسی ، خانه های قاجار ، خانه های پهلوی ، حیاط مرکزی .