برآورد مولفه های بیلان جریان آب زیرزمینی و بهبود خطای آن با استفاده از روش تاگوچی (مطالعه موردی: آبخوان مه ولات)

تهیه مدل مفهومی جریان آب زیرزمینی به عنوان مهمترین گام در مدل سازی جریان آب زیرزمینی، یکی از اصلی ترین اقدامات در فرآیند مدیریت درست منابع آب زیرزمینی، بخصوص در نواحی خشک که بیشتر مصرف متوجه منابع آب زیرزمینی است، می باشد. تهیه بیلان منابع آب زیرزمینی به عنوان جزء اساسی مدل مفهومی جریان آب زیرزمینی با مشکلاتی از قبیل کمبود و ناهمگنی اطلاعات به علت نبود شبکه پایش مناسب مکانی-زمانی همراه است. در تحقیق حاضر سعی شده با استفاده از داده های کمکی، ابزارهای ریاضی- آماری و قابلیت های نوین سامانه اطلاعات جغرافیایی از جمله تحلیلگر مکانی زمین آمار، روش هایی جهت برآورد هر چه دقیق تر مولفه های بیلان ارائه شود. این روش ها در آبخوان مه ولات که از آبخوان های بحرانی کشور بوده، برای سال های آبی ۱۳۸۰ الی ۱۳۹۱ پیاده سازی گردید. خطای متوسط معادله بیلان با استفاده از روش های پیشنهادی تحقیق حاضر، ۲۶/۹ درصد مجموع مولفه های ورودی بیلان محاسبه گردید که با توجه به عدم قطعیت زیاد مولفه های بیلان آب زیرزمینی نشان از کارایی روش های پیشنهادی در تدقیق مولفه های بیلان دارد. در ادامه، با توجه به وجود خطا در سطح اطلاعات موجود، با در نظر گرفتن ضرایبی اصلاحی برای مولفه های موجود در معادلات بیلان در مقیاس سالانه، در یک فرآیند بهینه یابی با استفاده از روش طراحی آزمایش تاگوچی، مجموع قدرمطلق خطاهای موجود در معادله بیلان آب زیرزمینی مه ولات کمینه شدند. خروجی این محاسبات، مقادیر بهینه ضرایب اصلاحی در دامنه تغییرات منظور شده برای آن ها بود. پس از کمینه سازی مجموع قدرمطلق خطاها، این خطا با حدود ۹۷ درصد کاهش از ۲۲۷ به ۱۱۵ میلیون مترمکعب تقلیل یافت.

کلیدواژه ها:

آبخوان مه ولات ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، مدل مفهومی ، معادله بیلان ، روش تاگوچی