بررسی ویژگیها و عوامل اجتماعی در شهرهای ایرانی- اسلامی

ثار معماری به عنوان نمادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی یک کشور شناخته می شوند. تمدن های تاریخی نخست از طریق همین آثار معماری شناخته می شوند. ساختمان هایی چون تخت جمشید، اهرام ثلاثه مصر، کالاسیوم روم از جمله چنین آثاری محسوب می شوند. آثاری که پیوند دهنده مهم خودآگاهی های اجتماعی بوده اند. شهرها، مذاهب و فرهنگ ها از طریق همین یادواره ها خود را می شناسانند. ایران در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود همواره از دیرباز تا به اکنون مهد تمدن و فرهنگ های مختلفی بوده است که محوطه ها، بناها و آثار ارزشمند به جا مانده از آن دوران، معرف ویژگی های خاص و منحصر بفرد دوره های مختلف تاریخی می باشد. شهرها و عناصر تشکیل دهنده آن در هر دوره که امروزه ما به عنوان میراث فرهنگی می شناسیم و با شناخت نسبی آن می توانیم به شرایط و کیفیت زندگی جوامع بشری در هر منطقه ای از جمله ایران، پی ببریم. با بررسی تاریخ معماری و شهرسازی این سرزمین با تنوعی از فرهنگ، خرده فرهنگ و کالبدهایی مواجه می شویم که در هر شهر و نقطه ای از مختصات جغرافیایی این مرز و بوم پدیده هایی را شاهد هستیم. با توجه به رابطه فعالیت های انسان با فرهنگ، شهر بستری است که در آن فرهنگ از طریق فعالیت ها و ارتباطات انسانی به جریان در می آید. کالبد شهر، بالاخص نماهای شهری به بازنمایی این رابطه پرداخته و ارزش های سنت های هم زیستی را عینیت می بخشند. و در این میان فرهنگ اسلامی در هر جامعه و کشوری با حفظ ماهیت و اصالت الهی و جهان شمول خویش، شکل و صورتی متناسب با مقتضیات جغرافیایی، تاریخی، زبانی و... به خود می گیرد. به منظور متجلی ساختن فرهنگ و ارزش های اسلامی در کالبد شهر، شناسایی ارزش هایی که می توانند و باید با تظاهر در مجتمعی اسلامی هویت آن را نمایش دهند ضرورت تام دارد. مولفه های اساسی فرهنگ اسلامی در ساخت شهر را می توان، مسجد، بازار، بازارچه، مدرسه، خانقاه، حسینیه و مقابر برشمرد که شغل، مکان، بافت و کارکردهای فضای شهری متاثر از آنها است. نوع مذهب، عوامل اقتصادی، طبقاتی، قومی، زبانی و صنفی عوامل موثر در شکل گیری محلات بوده است.

کلیدواژه ها:

ارزش های اسلامی ، کالبد شهر اسلامی