تاثیرپذیری متون نقالی شاهنامه از عناصر صوفیانه

سنت نقالی به معنای خاص آن احتمالا چند صد سال پیش از حکومت صفویه در ایران وجود داشته است، ولی دوره رواج واقعی نقالی به عهد صفوی بازمی گردد. نقالی به انواع گوناگونی چون پرده خوانی، حمزه خوانی، شمایل خوانی، صورت خوانی، قوالی و روضه خوانی تقسیم می شده است، اما  مهم ترین و جذاب ترین نوع نقالی را شاید بتوان نقالی شاهنامه و داستان های حماسی دانست. اگرچه ریشه قصه های اینگونه نقالی (نقالی شاهنامه و قصه های پهلوانی) برآمده از سنت ها و روایت های پهلوانی کهن پارسی است، ویژگی اصلی و بارز آن ها تاثیر پذیری از باورها، اعتقادات و ارزش های نقالان و مخاطبان اینگونه از نقل هاست. از جمله این باورها و اعتقادات، آموزه های صوفیانه و درویشی است که به علت رواج صوفی گری در عصر صفوی و قاجار (دوره روایی نقالی)، و مهم تر از آن، نقل اینگونه داستان ها توسط دراویش فرقه عجم و خاکساریه در روایات/ متون نقالی شاهنامه وارد شده اند. با بررسی روایات مکتوب نقالی می توان به روشنی اثرپذیری آن ها را از سنت ها و عناصر صوفیانه مشاهده کرد؛ سنت ها و عناصری مانند پوشیدن جامه درویشی، توبه، زهد، ریاضت و چله نشینی، مرگ اختیاری، و انواع کرامات توسط برخی پهلوانان و شاهان حماسی.

کلیدواژه ها:

نقالی ، ادبیات صوفیانه ، دراویش عجم ، خاکساریه