واکاوی الگوی بادهای غالب فصل گرم در دشت های ایران مرکزی

تحلیل نقشه های باد ۱۰ متری درطی دوره ۳۰ساله در ماه های گرم سال بر روی دشت های داخلی ایران (مرکز، شرق و جنوب شرقی) با استفاده از داده های بانک داده ای ECMWF با تفکیک مکانی ۱۲۵/۰ درجه در راستای طول و عرض جغرافیایی، مبین شکل گیری سه الگوی مشخص باد است. این مطالعه براساس داده ها با تفکیک مناسب تر، در مجموع سه الگوی باد در این پهنه جغرافیایی برای اولین بار به طور مجزا شناسایی شد. الگوی اول- باد گپ شمالی (باد ۱۲۰ روزه و باد دشت کویر-لوت-جازموریان (کولوجا))، الگوی دوم-باند همسویی (confluence) لوت و الگوی سوم-همگرایی بزرگ لوت-دشت کویر. باد شمالی با منشاء ناشی از اختلاف فشار پرفشاری آسیای میانه و کم فشارهای عمان-خلیج فارس، در عرصه دشت های شرقی و جنوب شرقی کشور می وزد. دشت های محصور با رشته کوه های مرتفع و سدگونه، مسبب ایجاد این بادهای کانالیزه شده و تند هستند. شرایط توپوگرافیک شرق ایران سبب دو شاخه شدن این جریان شده، شاخه شرقی باد معروف به ۱۲۰روزه و شاخه غربی، باد کولوجا. شکل گیری پرفشارهای حرارتی چون پامیر، خراسان جنوبی، کرمان به عنوان واداشت ثانویه هم بر تندی این بادها و هم بر ایجاد شرایط کانالیزه شدن آن ها اثر دارند. در صورت تضعیف شرایط گرادیان فشاری میان کم فشار عمان-خلیج فارس و پرفشار آسیایی و شمال خراسان، شاهد شکل گیری الگوی همسویی ویژه در کویر لوت هستیم. الگوی مکانی شاخص مناطق مرکزی فلات ایران که به دلیل شکل خاص آن، آن را کمربند همسویی کویر-لوت-جازموریان نام نهادیم. تقویت کم فشار مستقل لوت، سبب ایجاد همگرایی در بادهای منطقه لوت می شود. الگوی سوم، در زمانی شکل می گیرد که شاهد شکل گیری یک کم فشار گسترده در شرق دشت کویر و لوت می باشیم.

کلیدواژه ها:

آرایش ناهمواری ها ، باد گپ ، باد شمالی ، باد کولوجا ، باند همسویی لوت-جازموریان ، همگرایی بزرگ لوت-کویر