ارزیابی تغییرات شاخص های چرخندگی روزانه در شمال غرب ایران در دوره ۲۰۱۰-۱۹۶۱ میلادی و بررسی روند تغییرات میدان های دما و بارش

شاخص چرخندگی برای تعیین چرخندی یا واچرخندی بودن گردش جوی (جریان) و گستره تاثیرگذاری آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. بر این اساس پنج نوع مختلف گردش جوی شامل حاشیه ناوه، خط ناوه، زین ارتفاعی یا الگوی ناشناخته، حاشیه پشته و خط پشته بر مبنای انحنای پربند ارتفاع ژئوپتانسیلی تعیین و سری زمانی این شاخص در مقیاس روزانه تولید شد. پوشش مکانی شاخص چرخندگی تا شعاع حدود ۳۰۰ کیلومتر از نقطه ی مرکزی و سطحی بالغ بر ۲۸۰ هزار کیلومتر مربع می باشد. میانگین فراوانی هر یک از انواع گردش های جوی در سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال به ترتیب برابر ۸۱، ۲۰، ۱۰۶، ۱۰۶ و ۵۲ روز در سال بودند. سامانه های کم ارتفاع (شامل حاشیه و خط ناوه) در ۲۷% روزهای سال و سامانه های پرارتفاع (شامل حاشیه و خط پشته) در ۴۳% روزهای سال حاکم بر منطقه بودند. آزمون روند من-کندال حاکی از کاهش فراوانی سامانه های کم ارتفاع و همچنین افزایش فراوانی سامانه های پرارتفاع بود. بررسی ارتباط میان شاخص چرخندگی دردو سطح فشاری ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال با دما و بارش نشان داد با افزایش شاخص در منطقه، دما کاهش و بارندگی افزایش می یابد. میزان همبستگی پیرسون بین شاخص های چرخندگی در دو سطح ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال برابر ۷۹/۰ می باشد که نشان دهنده هم وردایی قابل توجه میان الگوهای گردشی جو در این دو سطح می باشد. همبستگی قوی مشاهده شده بین الگوهای گردشی در د و سطح نشان دهنده نقش بارز سامانه های مهاجر در تغییرات آب و هوایی منطقه مورد مطالعه است. تحلیل روند نشان داد که تعداد سامانه های چرخندی کاهش قابل توجهی یافته است.

کلیدواژه ها:

شاخص چرخندی روزانه ، تبریز ، سامانه ی کم ارتفاع/پرارتفاع