معضلات پیش روی چاپ مقالات کیفی در مقطع دکترای پرستاری

مقطع دکتری پرستاری جهت توسعه علم مورد نیاز است و دانشجویان را آماده می کند تا در ساخت بدنه دانش مشارکت نمایند. در واقع هدف از این دوره ایجاد شایستگی های حرفه ای، تربیت محققین نقاد و خلاق است که برای گسترش دانش ضروری است(۱). با نظر به اهمیت پژوهش در دانشگاه، نقش دانشجویان تحصیلات تکمیلی در فرایند پژوهش و توسعه تحقیقات در جامعه بیش از پیش اهمیت دارد. جهت سامان بخشیدن به امر پژوهش، شناسایی نقاط ضعف و قوت مربوط به تحقیقات، بررسی نارسایی ها و عوامل بازدارنده امری ضروری است که بایست جهت تحقق اهداف پژوهشی مورد توجه قرار گیرد(۲). در این راستا یکی از موارد مهم آموزشی که در دوره دکتری مطرح است، ارائه مقاله حاصل از رساله، به عنوان پیش شرط دفاع و فارغ التحصیلی از این مقطع است(۳). در سال های اخیر پژوهشگران در مقاطع تحصیلات تکمیلی به دلایل مختلف به انجام تحقیقات کیفی روی آورده اند، اما مشکلاتی در این نوع مقالات و در مرحله داوری آن ها وجود دارد. به طوری که عموما نویسندگان با چالش های اساسی در تحقیقات کیفی روبرو هستند(۴). به نظر می رسد چالش های بسیاری در زمینه ارائه مقاله به عنوان پیش شرط دفاع وجود دارد. اثرات تحریم بر چاپ مقالات خارجی نیز از مواردی است که بر این مشکلات می افزاید(۳). علاوه بر این معضلاتی هم در زمینه چاپ مقالات به خصوص مقالات کیفی وجود دارد(۵). با توجه به اهمیت موضوع و شایع بودن آن مطالعات نیز به بررسی موانع مهم پژوهشی پرداخته اند(۶). مجموعه ای از عوامل اعم از تهیه و تدوین طرح پژوهشی، مشکلات در اجرای طرح، مسائل اداری، مدیریتی و عوامل فردی بر مسیر فعالیت های تحقیقاتی تاثیر می گذارند(۷) و البته این امر را می توان ناشی از رشد تحصیلات تکمیلی و افزایش حجم کار نیز دانست(۲). با افزایش استفاده از رویکرد پژوهشی کیفی در مقطع دکتری و کمبود مجلات تخصصی پرستاری با نمایه ISI و محدودیت موضوعات مورد پذیرش مجلات، با حجم بزرگی از مقالات در مجلات مواجه هستیم. از طرفی افزایش حساسیت های مجلات برای چاپ مقالاتی با کیفیت بالاتر و سخت گیری های بیش از حد بر این دشواری ها می افزاید. در این میان، دانشجویان مقطع دکتری در انتظار پذیرش یا چاپ مقاله جهت انجام دفاع، زمان طولانی را سردرگم بوده و به سختی سپری می نمایند. محدودیت زمانی ارائه مقاله، تاخیر در پذیرش و یا چاپ مقاله، انتظار و ترس از رد شدن مقاله از دغدغه های مهم دانشجویان دوره دکتری است. علاوه بر این با مسائل مختلفی مانند فشار اقتصادی، فشار محیط کاری برای بازگشت سریع تر به کار، بومی نبودن، رسیدن به سنوات، از دست دادن فرصت شرکت در فراخوان و یافتن جایگاه شغلی مواجه هستند. این مسائل خود از مواردی است که می تواند منجر به کاهش کیفیت پژوهشی دوره دکتری گردد. اعمال نفوذ در فرایند داوری، وجود رابطه در برخی از مجلات برای چاپ، داوری نامناسب، ماهیت تفسیری پژوهش های کیفی، امر را دشوارتر می نماید. پای بند نبودن مجلات به زمان ارائه شده در مجله، سپری شدن زمان که برای دانشجویان بسیار مهم است و گاه نتیجه آن رد مقاله است، به همراه بار روانی آن با هزینه های اضافی همراه است که دانشجویان این مقطع متحمل می شوند و گاه منجر به آن می شود که دانشجوی مقطع دکتری، به عنوان بالاترین مرحله تحصیلی و تولید علم، جهت حل این مشکلات به استفاده از راه کارهایی مانند کمک از رابط های پژوهشی مجلات و اخذ پذیرش از مجلات با پرداخت مبالغ هنگفت و با کیفیت پایین مقالات روی آورند. نویسنده  ذکر نقل قولی از یک دانشجو را در این جا لازم می داند "... مجبور شدم هزینه هنگفتی رو بدم و مقاله ام رو به واسطه بدم تا برام اکسپت بگیره. هرچند برای این کار هم کلی استرس کشیدم، چون بعضی از مجلات ممکنه جعلی باشه، یا بعضی موسسه ها ممکنه سوء استفاده مالی بکنند، ولی دیگه  چاره ای نداشتم ..."  با توجه به اهمیت نقش پژوهش کیفی و بنیادی بودن یافته های آن در مقطع دکتری پرستاری، که می تواند انعکاسی از شرایط بستر اجتماع بوده و مبنای برنامه ریزی های مناسبی باشد، انتظار می رود سیاست گذاران پژوهش جهت حل این معضلات چاره ای بیندیشند. پیشنهاد می شود با افزایش و یا بهبود بسترسازی مجلات کیفی پرستاری به همراه داوران متخصص در این زمینه، نظارت بر چارچوب زمانی پیشنهادی مجلات جهت کاهش زمان انتظار برای دریافت نظرات داروی، ایجاد تشویق و دادن امتیاز به داوران جهت افزایش انگیزه آن ها، بتوان گامی موثر در این زمینه برداشت و به بهبود این شرایط کمک شایانی نمود.

کلیدواژه ها:

Qualitative research ، Letter To Editor ، تحقیقات کیفی ، نامه به سردبیر