نهاد عاقله در حقوق اسلامی

عاقله یکی از نهادهای حقوق اسلامی است. در حقوق اسلامی، قانون گذار دیه جنایات خطایی را به عهده ی عاقله ی جانی گذاشته است. کارایی و جریان این نهاد در صدر اسلام که قبایل عرب دارای شخصیت حقوقی بودند، معقول به نظر می رسد؛ اما در عصر حاضر که نظام قبیله سالاری متلاشی شده آیا باز هم نهاد عاقله آن کارایی صدر اسلام خود را دارد؟ مقاله حاضر ضمن ارائه مباحثی مربوط به عاقله از قبیل دلیل مشروعیت آن، تعریف لغوی و اصطلاحی عاقله، دایره ی شمول آن، حکمت ها، ماهیت آن، تکلیفی بودن و وضعی بودن حکم ضمان عاقله، مساله امکان پیاده نمودن این نظام را در عصر حاضر، مورد بررسی قرار داده است و نظرات برخی از صاحب نظران را بیان نموده است و در پایان به این نتیجه رسیده است که: امکان اینکه دیه قتل خطایی محض را در قالب یک حکم ثانوی به عهده ی خود جانی گذارد، بعید نمی باشد. در این نوشتار از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده است و ابزار جمع آوری دادهها کتابخانه ای بوده است.

کلیدواژه ها:

قتل خطایی ، عاقله ، عصبه ، بیمه خانوادگی ، بیمه قهری ، حکم وضعی ، حکم تکلیفی ، حکم ثانوی