مطالعه تحلیلی نقوش گیاهی بر آبگینه سده پنجم و ششم هجری ایران

سلجوقیان طایفه ای از ترکمانان غز بودند که پایان حکومت آن ها به دست خوارزمشاهیان انجام گرفت. آثار این دوره از شاهکارهای هنر دوران اسلامی محسوب می شود، از جمله این آثار هنر آبگینه می باشد که شیوه تزیین و ساخت آن ها، این هنر را در جایگاه ویژه ای قرار داده است. در تزئین این آثار، از نقوش هندسی، حیوانی، نوشتاری، انسانی و گیاهی استفاده شده است. هدف از پژوهش پیش رو، تمرکز بر شناسایی نقوش گیاهی این دوره و مشخص شدن پرکاربردترین نقش گیاهی مورد استفاده است. از این رو، پژوهش حاضر در پی پاسخ به دو پرسش می باشد؛ الف. نقوش گیاهی مورد استفاده بر آبگینه سلجوقیان کدامند؟ ب. پرکاربردترین نقش گیاهی در این دوره چیست؟ این پژوهش به روش تاریخی، با رویکردی توصیفی-تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه ای به سرانجام رسیده است. در این مقاله در مجموع ۵۴ اثر به عنوان جامعه پژوهش تعریف گردیده که از این میان تعداد ۴۲ آبگینه به روش نمونه گیری قضاوتی به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که نقوش گیاهی بکار رفته بر روی آبگینه سلجوقیان شامل نقش: گل، اسلیمی، میوه، برگ، غنچه، پیچک و قرارگیری نقوش گیاهی در کنار نقوش هندسی، حیوانی و نوشتاری می باشند. همچنین مشخص گردید که بیشترین نقش گیاهی مورد استفاده، نقش گل ها می باشند که با شکل های متنوع اجرا شده است. علاوه بر این بیشترین رنگ مورد استفاده در تزیین آبگینه ها، رنگ سبز با طیف های متنوع و در بخش شیوه اجرا و ابزار تزیینات، بیشترین شیوه اجرا استفاده از روش دمیده در قالب بوده است.

کلیدواژه ها:

سلجوقیان ، آبگینه ، نقوش گیاهی ، هنراسلامی