تحلیل ریخت و تزیین در کوزه قلیان های عصر صفوی

پیامد اختراع قلیان در دوره صفوی، نمونه های فوق العاده زیبا و متنوعی از کوزه قلیان در این عهد ساخته شد که باتوجه به نمونه های برجای مانده، همچون سایر نمونه های سفالی این دوره بی بدیل هستند. تحقیق حاضر به بررسی، طبقه بندی و تحلیل فرم و نقوش تزیینی بیست نمونه شاخص از کوزه قلیان های صفوی پرداخته و در ادامه با مقایسه با برخی نمونه های مشابه چینی (البته با کاربرد متفاوت از کوزه قلیان)، به تاثیرات احتمالی هنر سفالگری کشور چین بر آنها می پردازد. در همین راستا پرسش کلی و محوری قابل طرح عبارت از این است که؛ انواع فرمهای کوزه قلیانهای چینی عهد صفوی و نیز انواع نقوش و مضامین تزیینی روی آنها چیست و دارای چه ویژگی های می باشد؟ اهمیت این پژوهش نیز در کمک نتایج آن به شناخت منابع احتمالی الهام بخش در شکل دهی فرم و انتخاب نقوش تزیینی روی این کوزه قلیانها است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و شیوه ی گردآوری اطلاعات بصورت اسنادی و کتابخانه ای است. بر اساس یافته های تحقیق، کوزه قلیان های عهد صفوی به اشکال متفاوت و اغلب به فرم گلابی با الهام از ظروف «کندی» ساخته و در ادامه با اعمال تغییراتی جزئی در فرمهای بومی همچون صراحی و تفدان تداوم یافته است. همچنین کوزه قلیان های مزبور در ابتدا با نقوش هنری چینی تزیین می شده اما در ادامه نقوش گیاهی، اسلیمی، حیوانی (اغلب پرندگان) و به ندرت انسانی ایرانی جایگزین آنها شده است.

کلیدواژه ها:

هنر سفالگری ، عصر صفوی ، سفالینه آبی- سفید ، کوزه قلیان ، کرمان