بررسی تاثیر اجرای طرح ترسیب کربن بر اصل گسترش مشارکت در راستای ایجاد تاب آوری نظام های اجتماعی-اکولوژیکی (مورد مطالعه: شهرستان های خاتم، جاجرم و گالیکش)

تاب آور بودن نظام های اجتماعی-اکولوژیک در برابر تغییرات محیطی نظیر تغییر اقلیم نیازمند تضمین سیستم های محیطی مانند سیستم عرضه آب و انسانی مانند نظام حکمرانی منابع و مشارکت ذی نفعان می باشد. در کشور ایران پروژه بین المللی ترسیب کربن از سال ۲۰۰۵ در ابتدا با هدف جلوگیری از پدیده بیابان زایی آغاز گردید. از این رو در این مطالعه جوامع محلی سه منطقه هدف این طرح شامل شهرستان خاتم استان یزد، شهرستان جاجرم استان خراسان شمالی و حوزه آبخیز اوغان شهرستان گالیکش استان گلستان و میزان تاثیر اجرای طرح بر گسترش مشارکت ذی نفعان مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور از هر منطقه دو روستا به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیده و پرسشنامه سنجش گسترش مشارکت بین کشاورزان و دامداران روستاهای هدف تکمیل گردید. نتایج نشان داد که اجرای طرح ترسیب کربن در سه منطقه مورد مطالعه باعث افزایش گسترش مشارکت به میزان قابل قبولی نگردیده است. همچنین مقایسه عملکرد مناطق نشان داد که در شهرستان جاجرم، ضعیف ترین عملکرد و در حوزه آبخیز اوغان شهرستان گالیکش بهترین عملکرد در راستای گسترش مشارکت ذی نفعان صورت پذیرفته است. شاخص های گسترش مشارکت نیز تنها در حوزه آبخیز اوغان و شهرستان خاتم در ۱۴ حالت از ۹۰ حالت ممکن دارای مقدار قابل قبولی بودند. در نتیجه شفافیت اهداف و انتظارات، حضور و درگیر ساختن ذی نفعان، تسهیل و رهبری، ظرفیت سازی، قدرت و منبع یابی در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سازمانی، زیرساختی و سرمایه اجتماعی دارای عملکرد مناسبی نبوده اند. از این رو تاب آوری خدمات اکوسیستمی موجود در سه منطقه مورد مطالعه به دلیل عدم گسترش مشارکت ذی نفعان به خطر خواهد افتاد.

کلیدواژه ها:

نظام های اجتماعی-اکولوژیک ، تغییرات محیطی ، حوزه آبخیز اوغان ، شهرستان جاجرم ، شهرستان خاتم