ارتباط شیمی کانی و زمین شیمی عناصر اصلی با کیفیت فیروزه در معدن نیشابور، شمال شرق ایران

معدن فیروزه در ۵۵ کیلومتری شمالغربی شهر نیشابور واقع شده است. این منطقه در زیر زون ژئوتکتونیک بینالود در قسمت شرقی زون ژئوتکتونیک البرز در شمال شرق ایران واقع شده است. زیر زون بینالودعمدتا در میوسن و پلیوسن در طول کوه زایی آلپ شکل گرفته است و عمدتا از سنگهای رسوبی تریاس تا ژوراسیک و سنگهای آتشفشانی ائوسن ساخته شده است. معدن فیروزه نیشابور در سنگهای آتشفشانی ائوسن شکل گرفته است. سنگهای آتشفشانی عمدتا شامل تراکیت، آندزیت، آندزیت بازالت و بازالت هستند که با سنگهای رسوبی و رسوبی آتشفشانی شامل سنگ آهک و توف همراه است. دگرسانی عمده که میزبان سنگهای آتشفشانی این منطقه هستند شامل: سیلیسی، کربناتی، پروپلیتیک، هماتیتی و مقدار کم آرژیلیک، کائولینیت، سرسیت است. سیلیسی، هماتیتی و کربناتی مهمترین دگرسانی در منطقه است و با کانی سازی فیروزه ارتباط دارد. در تحقیقات زیر سعی شده است کانیهای مرتبط، شیمی کانی و انواع دگرسانی آن مشخص شود. مطالعات تجزیه نقطه ای با روش EDX نشان داد که مقدار عنصر مس، با نزدیک شدن به مرکز کانی فیروزه از ۳,۰۴ درصد افزایش یافته و به ۷,۲۹ درصد وزنی میرسد. بیشترین مقدار عنصر آلومینیوم، ۲۰,۶۹ درصد وزنی و عنصر فسفر، ۲۲,۲۳ درصد وزنی است. در نمونه های مطالعه شده با نزدیک شدن به رگه اصلی فیروزه، همبستگی میان عناصر مس و سیلیس، منفی (با افزایش مس، سیلیس کاهش می یابد) و همبستگی میان عناصر مس با آهن و آلومینیوم مثبت میباشد. نکته قابل توجه و حائز اهمیت این است که در نمونه های مورد مطالعه، با دور شدن از رگه فیروزه همبستگی میان عناصر مس وآلومینیوم مثبت میباشد و ارتباط مستقیمی با درجه کیفیت و عیار عناصر موجود در کانی فیروزه دارد.

کلیدواژه ها:

شیمی کانی ، دگرسانی ، فیروزه ، نیشابور ، شمال شرق ایران