پیش بینی الگوی پراکنش مکانی شاخص های کیفی آب زیر زمینی استان گلستان برای مصارف کشاورزی با استفاده از زمین آمار و GIS

امروزه یکی موانع توسعه و گسترش کشاورزی پایدار کیفیت نامناسب آب آبیاری است. آبیاری با آب های فاقد کیفیت مطلوب می تواند مشکلاتی در رابطه با شوری، نفوذپذیری و مسمومیت ایجاد نماید. این تحقیق به منظور پیش بینی الگوی پراکنش مکانی شاخص-های کیفی آب زیرزمینی استان گلستان برای مصرف کشاورزی انجام گرفت. بدین منظور تغییرات مکانی پارامترهای EC، TDS، SAR، pH، Na+، Cl-، SO۴۲-، Ca۲+، HCO۳-، Na%، ES (شوری موثر) و PS (شوری بالقوه) بر اساس آمار کیفی ۲۰۷ حلقه چاه، مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نیم-تغییرنمای تجربی پارامترها محاسبه و بهترین مدل تئوری بر آن ها برازش شد. سپس میان یابی پارامترهای مورد بررسی با استفاده از روش کریجینگ صورت گرفت و نقشه های پهنه بندی شده در محیط GIS تهیه گردید. برای ارزیابی ریسک شوری و سمیت آب، نقشه های احتمال عبور از حد آستانه معین برای برخی پارامترها و شاخص های کیفی با استفاده از روش کریجینگ شاخص ترسیم شد. نتایج نشان داد تمامی پارامترهای کیفی آب از همبستگی مکانی خوب با ساختار کروی برخوردارند. براساس نقشه های پهنه بندی شده و استاندارد آزمایشگاه شوری خاک امریکا و نیز دستورالعمل FAO، منطقه به نواحی مختلف از نظر کیفیت آب تقسیم بندی شد. نتایج نشان داد حدود ۹۵% منطقه دارای آبی با کیفیت متوسط از نظر شوری و سدیمی (C۳S۱ و C۳S۲) می باشد. از طرفی بر اساس دستورالعمل FAO ۸۹% منطقه از آبی با کیفیت خوب و متوسط برخوردار است. آب با کیفیت خوب بیشتر شامل نواحی شرقی، جنوب شرقی و شمال غربی منطقه با مساحت حدود ۲۵۹۲ کیلومتر مربع می باشد. بر اساس نقشه های احتمال ES و PS، احتمال بروز مشکل شوری در نواحی مرکزی و بخش هایی از غرب منطقه بیشتر است. طبقه بندی-های انجام شده همراه با نقشه های احتمال تولید شده می تواند کمک موثری به برنامه ریزان و مدیران ذیربط در اتخاذ تصمیمات مدیریتی صحیح برای بهره گیری مناسب از منابع آب و خاک در راستای نیل به کشاورزی پایدار در منطقه بنماید.

کلیدواژه ها:

تغییرات مکانی ، آبیاری ، کیفیت آب زیرزمینی ، کریجینگ ، ArcGIS