ابوالفضل بیهقی و ابوالعباس اسفراینی، دو دیوان سالار عصر غزنوی

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله کنفرانسی
زبان: فارسی
مشاهده: 503

نسخه کامل این مقاله ارائه نشده است و در دسترس نمی باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

BAYHAGI12_085

تاریخ نمایه سازی: 20 آبان 1401

چکیده مقاله:

ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی و ابوالعباس فضل بن احمد اسفراینی هر دو از دیوانسالاران عصر غزنویان بودهاند که نامشان به دلایلی در تاریخ سلسله غزنویان و نیز تاریخ ایران جاودانه مانده است. ابوالعباس اسفراینی وزیر پرآوازه غزنویان در عصر محمود غزنوی، با اقدامات فرهنگی خود و از آن میان، دستور برگرداندن مکاتبات دیوانی از عربی به فارسی، تشویق فردوسی به سرودن شاهنامه، نام خود را جاودانه ساخت. ابوالفضل بیهقی نیز با نگارش شاهکار ادبی خود– تاریخ بیهقی – در عصر سلطان مسعود غزنوی و جانشینانش، نام خود را به عنوان پدر نثر پارسی پرآوازه ساخت. مسئله اصلی در پژوهش حاضر بررسی دیدگاه های ابوالفضل بیهقی در مورد ابوالعباس اسفراینی است و تلاش میشود تا با استفاده از منابع و مآخذ تاریخی و به ویژه کتاب تاریخ بیهقی و نیز با استفاده از روش تحقیق تاریخی مسئله اصلی مورد توجه قرار بگیرد. مهمترین نتیجه این پژوهش این است که با این که ابوالعباس اسفراینی به دلایلی مورد خشم سلطان محمود غزنوی قرار گرفت و عزل و زندانی شد و در زندان درگذشت اما کارگزاران عصر سلطان مسعود که با دیوانسالاران عصر سلطان محمود میانه ای نداشتند از این وزیر مغضوب و به روایتی مقتول سلطان محمود، همچنان کینه در دلداشتند و اتهاماتی ناروا را بدو منسوب می کردند. با این همه ابوالفضل بیهقی که راستی نویسی یکی از ویژگیهای تاریخنگاری او بوده است هیچگاه تحت تاثیر این القائات کارگزاران و دیوان سالاران عصر سلطان مسعود قرار نگرفت و در کتابش هر جا که نامی از ابوالعباس اسفراینی و اولاد او به میان آورد با احترام و نیکی تمام از اینان یاد کرد و با صدق قلم نشان داد که ابوالعباس اسفراینی نه آن گونه که مخالفانش ادعا کرده اند، نه تنها از این اتهامات بری بوده بلکه در زمره خدمتگزاران قابل احترام ملک و ملت بوده است.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

یوسف متولی حقیقی

پژوهشگر تاریخ ایران و استاد تاریخ دانشگاه های خراسان