ارزیابی تاثیر تغییرات کاربری زمین بر کیفیت آب های زیرزمینی حوضه آبخیز دهرم در استان فارس

آب های زیرزمینی تنها منبع آب برای شرب، آبیاری و مصارف صنعتی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. آب های زیرزمینی می توانند توسط تاثیرات طبیعی و هم چنین انسانی آلوده شوند. فعالیت های مسکونی، شهری، تجاری، صنعتی و کشاورزی می توانند بر کیفیت آب های زیرزمینی تاثیر بگذارند. آلودگی آب های زیرزمینی منجر به کیفیت پایین آب آشامیدنی، از دست دادن منابع آب، هزینه های بالای پاک سازی، هزینه های بالا برای منابع آب جایگزین و/یا مشکلات بالقوه سلامتی می شود. در ایران، وابستگی به آب های زیرزمینی در سال های اخیر به شدت افزایش یافته است. در پژوهش حاضر تاثیر تغییر الگوهای کاربری زمین بر کیفیت آب زیرزمینی در حوضه آبخیز دهرم استان فارس بررسی شد. منطقه مورد مطالعه یک منطقه در حال توسعه کشاورزی است. برای مطالعه تاثیر این تغییر کاربری زمین بر کیفیت آب زیرزمینی، شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GQI) در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه شد. در شاخص GQI پارامترهای مختلف کیفیت آب ترکیب شد تا یک شاخص کمی برای مقایسه تغییرات مکانی-زمانی کیفیت آب زیرزمینی ارئه شود. تغییرات کاربری زمین از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ با استفاده از تصاویر سری زمانی ماهواره لندست بررسی شد. GQI و کاربری زمین در GIS ادغام شدند تا کیفیت آب زیرزمینی تعیین شود. مناطق استفاده پایدار و ناپایدار از آب های زیرزمینی برای تصمیم گیری بهتر در رابطه با تخصیص کاربری زمین در این منطقه به سرعت در حال تغییر مشخص شدند. تغییرات کاربری زمین با افزایش مساحت سایر کاربری ها به اراضی کشاورزی و ساخته شده به شدت تغییر کرده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان دهنده بدتر شدن کیفیت آب های زیرزمینی در منطقه است که عمدتا به افزایش مناطق ساخته شده، خشکسالی و تغییر کاربری اراضی به زمین های کشاورزی و برداشت بی رویه آب توسط کشاورزان از چاه های منطقه، مربوط می شود. میانگین شاخص GQI از ۸۶/۴۲ به ۵۷/۳۶ طی یک دوره ۷ ساله از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ کاهش یافت، که نشان دهنده کاهش کیفیت آب است. کیفیت آب زیرزمینی منطقه در سال ۱۳۹۳ دارای کیفیتی مطلوب است و در محدوده خیلی مناسب قرار دارد. اما در سال ۱۴۰۰ کیفیت آب از خیلی مناسب و مناسب به ضعیف و حتی بد تغییر کرده است. نتایج نشان می دهد که این کیفیت نامناسب و ضعیف آب، بیش تر در محدوده مرکز حوزه که محل توسعه کشاورزی و مسکونی است که دشت ها و اراضی مرغوب قرار دارند، اتفاق افتاده است و نه در حاشیه حوضه که مناطق کوهستانی است. هم چنین، مناطق استفاده پایدار و ناپایدار از آب های زیرزمینی برای تصمیم گیری بهتر در رابطه با تخصیص کاربری اراضی در این حوضه آبخیز به سرعت در حال تغییر، مشخص شدند.

کلیدواژه ها:

پایش تغییرات ، تخصیص کاربری زمین ، شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GQI) ، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)